JAVIER DE ANDRÉS GUERRA (Gasteiz, 1967) EHUko lizentziatua da informazio zientzietan. 1995ean Arabako PPren prentsa ardurak hartu zituen eta lau urte geroago Foru Aldundiko zuzendaritza ezberdinetan lan egiteko hautatu zuten: gazteria, komunikazioa eta kabinetean hain zuzen ere. 2004an Obra Publikoen Diputatua izendatu zuten eta 2007an PPren foru-hautagaia izan ez ezik hauteskundeak irabazi zituen. Hori bai, Arabako Foru Aldundiaren gidaritza ez zuen izan, koalizio batek kendu baitzion aukera. 2011n ordea, hauteskundeak berriro irabazi eta gero, Ahaldun Nagusi bilakatu zen. Azkenengo legealdiari eta etorkizunari buruz hitz egin du Aiaraldea Egunkariarekin.
Nola definituko zenituzke Aiaraldeko udalen eta Arabako Foru Aldundiaren arteko harremanak?
Askotan harremanak erakundeen artean oso pertsonalak dira. Badago jendea harremanak egiteko errazago edo zailago duena edo proposamenak hobeto helarazten dituenak... Bertan dago politikari bakoitzak izan dezakeen arrakasta.
Baina harreman ildoen harira, guztiek dituzte berak. Hau da, Foru Aldundiaren harremanak arau batzuetan oinarritzen da: arau foraletan daude islaturik, finantzazioan eta egiten diren obrak plan orokor batean jasotako irizpideen arabera lehenesten dira.
Zentzu horretan pertsona batekin edo bestearekin daukazun harremanak eragina izan dezake baina funtsezko ildo batzuk daude lehentasunak eta ordena markatzeko.
Nire ustez kolore politikoa baino izaera pertsonalak baldintzatzen du udal batekin harremanetan egoteko daukazun erraztasuna.
Zeintzuk dira zure ustez Foru Aldundiak hartutako erabakien artean garrantzitsuenak Aiaraldeko herrietan?
Foru Aldundiak oro har hartzen dituen erabakiek eragina dute Aiaraldeko herrietan. Gure ildoa izan da beste lekutan emandako zergen igoerak saihestea, gastu soziala eta lehentasun sozialak mantentzea... eta horren isla bera nabaritzen da Gasteizen, Agurainen edo Aiaran.
Lan zehatzei dagokionez, aipatuko nituzke Okondoko Udala, Osasun Zentroa, Reforren inguruak berreskuratzeko lanak eta Nerbioiko parke lineala -aurreratu dugu eta bukatzeko asmoa daukagu-.
Laudioko Udalarekin izandako polemika batean Natxo Urkixok esan zuen Javier de Andrések Foru Aldundiak Laudiorekin zuen "zor historikoa" aitortu zuela, baina gero zuk hori gezurtatu zenuen.
Natxo Urkixorekin izandako elkarrizketa horretan nik aitortu nuen Laudio eta koadrila osoaren artean -herri eta koadrila esparrutan Arabako garrantzitsuenak direnak populazio aldetik- distantzia bat dagoela.
Agian Kantauri isurialdean dagoelako kokatuta gainontzeko herrialdea mediterraneoa den bitartean, distantziagatik... baina aldarrikatu daiteke Aldundiaren presentzia fisikoaren falta.
Dena den ez nago ados esaten denean Aiara eta gainontzeko eskualdeen artean orekarik ez dela egon. Besteak beste, hori taulen bitartez egiten delako. Bakoitzari dagokio populazio eta tamainaren arabera. Eta hori tasaturik dago desoreka eta ezberdintasunik egon ez daitezen.
Aldiz, Aldundiak ahalegin berezia egin zuen Laudiok izandako finantza-arazoekin plan bereziaren bitartez.
Beraz ez dut uste zor ekonomikoa egon denik Laudioko Udala edo koadrilarekiko.
Aitortzen dut, hori bai, Foru Aldundiaren presentzia gutxiago dagoela eta hori zuzendu behar dugula. Berez legealdi honetan saiatu naiz. Ahaldun Nagusi gutxik bisitatu dute Aiara nik bezain beste.
Polemika hori elikatu du asko Arabako Foru Aldundiak zuen konpromisoak 3 milioi euroren bitartez Lamuza Parkea hobetzeko. Zein da zure irakurketa kasu horretan?
3 milioi euro horiek ez zeuden aurrekontuetan jasota. Iragarpen bat egin zuten hauteskundeen bezperan baina ez zegoen aurreikusirik. Aurrekontuetan ez izanik ez genuen beste leku batetik aterako, are gutxiago gauden egoera ekonomikoan eta jasota ez zegoenean.
Hori hauteskunde-iragarpena izan zen eta horrela ulertu behar da, ez zegoen dirurik horren atzean. Konpromiso bat zegoen Aldaikorrekarekiko baina ez parkearekiko oro har. Horregatik zentratu gara konprometiturik zegoen kontuan eta hori da egiten ari garena.
Musika Etxean eta parkean zein da Aldundiaren jarrera?
Foru Aldundiak eta Laudioko Udalak duten hitzarmenaren arabera, udalak kontserbazioa eta mantenua bermatu behar zuen. Udalak ez du konpromisoa bete.
Ez da Natxo Urkixo izan, baizik eta azkenengo 30 urteetan gertatu dena; Aldundiak udalari parkea utzi zionetik ez da bete.
Ondorioz Musika Etxeak egitura arazoak ditu eta Kasinoa hondatu da. Horregatik Aldundiak salatu zuen hitzarmena Musika Etxeari dagokionez eta bere gain hartu zuen eraikina. Udalak bere konpromisoa bete ez duen heinean titulartasuna eta erabilera eskuratu du.
Arabako Foru Aldundiaren asmoa da eraikina berreskuratzea Aldundiak erabili dezan. Eta bertan egoitza jarri nahi du ikusgarritasuna izan dezan Aldundiak eta egun ezin diren kudeaketak egin daitezen eta dagoeneko egiteko aukera daudenak egoera hobeagoan eman daitezen.
Nire asmoa da eta horretarako lanean hasi gara 2015eko aurrekontuetan jaso dadin, beraz diru kopuruetan islatuko da hau, ez da hauteskunde-promesa izango. Helburua da eskalazko Foru Aldundia egitea. Gasteizen daude zerbitzuak Aiaran egotea, zehazki Laudion. Orain egin duguna izan da eraikina sendotzea.
Parkeak dituen arazoen harira SOS Laudioko Lamuza Parkea plataforma sortu da eta hainbat ekimen antolatu ditu (auzolanak, mobilizazioak...). Jarraitu duzu plataformaren ibilbidea, zein da zure asmoa berarekiko?
Ondo iruditzen zait egin duena. Ni ez naiz haiekin bildu ez didatelako eskatu bilerarik, baina auzolanak Arabako hainbat lekutan egiten dira eta oso positiboa da jendeak elkarrekin lan egitea guztien onuraren alde. Gasteizen ere egitea gustatuko litzaidake. Esan bezala beraiekin ez naiz elkartu ez didatelako eskatu baina ez dut baztertzen.
Zergatik saritu duzue Laudioko San Roke Kofradia?
Aiarako argitalpena izanik esan dezaket. Andra Mari Zuriko Kofradiak 400 urte bete zituen pasa den urtean. Eta irakurri nuen San Rokekoa zaharragoa dela. Horregatik aitorpena lehenik eta behin San Roke Kofradiari dagokio.
Egia esanda niri asko gustatu zitzaidan kofradiak emakumearen gaiaren aurrean izan zuen erantzuna. Estatutuetan jasotzen den klausula bazkarian emakumeen partaidetza debekatzeko ondo konpondu dute.
Euskal Herrian beste kasu batzuk egon dira eta aldiz emakumea ohitura eta ospakizunetan integratzeak ahalegin handia eskatu du elkarte, kofradia edo fundazioen burugogorkeria dela medio. Kasu honetan oso modu lagungarrian eta naturalean konpondu da eta kofradiaren gauza positiboa da.
Egia da antzinako atabismoa zuela baina topatutako formula oso ona da eta integrazioa arazorik gabe egin da.
Bestalde, kofradiak hartu duen neurria, ez bakarrik erritu herritarrak jorratuz, baizik eta lan etnografikoa, ikerketa historikoa eta presentzia soziala landuz, aitorpena merezi zuen.
Polemika sortu du ere Saratxoko Saihesbideak. Herritarrek ulertzen dute proiektuaren beharra baina ez neurria eta inbertsioa. Zer esan behar du Foru Aldundiak horren inguruan?
Gai hau ezagutzen dut zaharra delako: ni Saratxon egon naiz gutxienez bi edo hiru aldiz, bilerak egin dira Amurrion ere -hori duela 7 edo 8 urte- eta aurreko foru-gobernua, EAJkoa, eta udalak ere proiektua onartu zuten. Baina polemikak oraindik jarraitzen du.
Saratxon ikuspuntu hori dutenek edo nik edo beste Ahaldun Nagusi batek ez dute proiektua sinatuko. Ingeniari batek sinatuko du. Eta errepidearen erantzukizuna ezin da izan proiektua sinatuko ez duenarena. Trafikoaren inguruan dakitenen eskuetan utzi behar dugu errepideak nolakoa izan behar duen.
Dagoen proposamena da errepidearen eredua jarraitzea eta bat-batean ez okertzea eta ibilbidearen abiadura bera izatea Saratxoko saihesbidearen aurretik eta gero ere.
Saratxoko ibilbidea puntu beltz okerrena da Arabako errepidetan; istripu gehien eta okerrenak bertan gertatu dira eta konpontzea Foru Aldundiarentzat lehentasuna da.
Heriotzak egon dira hor duela gutxi eta gure nahia da akordio batera heltzea herritarrekin. Baina akordioa ezin liteke politikoa izan bakarrik. Akordio horretan erabaki teknikoa izan behar da errespetatzen dena. Ingeniari bat edo ingeniari talde batek sinatuko baitu proiektua. Politikariek eta herritarrek hori errespetatu behar dugu.
Amurrioko Udalak ere salatu du Alduandiak ez dituela onartu berak proposatutako aldaketak eta oztopoak jarri dituela -zehazki autocad euskarrian egon behar ziren agiri batzuk PDF-en helarazi zaizkiola-. Zer uste duzu zuk honen inguruan?
Amurrioko Udalak proiektua ontzat eman zuen eta nik ez dut ulertzen kontrako zentzuan urratsak ematea une honetan. Agirien kontua behin baino gehiagotan azaldu diegu eta hori bada arazoa, arazorik ez dagoela esan nahi du. Agiriaren euskarria ezin liteke izan arazoa errepide bat gauzatzeko.
Lanak abian izango dira hurrengo urtean?
Niri gustatuko litzaidake oreka puntua bilatzea gai honetan eta akordio baten bila gaude. Baina ez dakit hori posible izango den malgutasun apur bat beharrezkoa delako. Aldaketa ugari eman dira hasierako proiektuan. Herritarrek eskatutako hainbat hobekuntzak egin dira.
Baina niri gustatuko litzaidake herritarrek ulertzea errepidearen kalitatea eta diseinua ezin dugula politikariok ezta herritarrek egin. Nik ezin dut Saratxoko herritarrekin errepidea diseinatu. Horretarako dauka Foru Aldundiak talde teknikoa, gainera talde ospetsua da eta Araban egiten ari diren errepideen ildoa jarraitzen dute.
Garoña berriro irekiko dela ematen du. Zein da Arabako Foru Aldundiaren jarrera?
Berriro irekitzeko baimena eman beharko luketen erakundeek zalantza ugari dituzte eta urtebetez luzatu dezakete eztabaida. Adituek dituzten zalantza horiek gainerakoei segurtasun falta eragiten digute.
Adituak ez garenok aro berri baten eta zentral nuklear hori behin betiko ixteko garaia heldu dela uste dugu.
Energiarekin jarraituz, Arabako talde guztiek esan dute frackingaren aurka daudela PP ezik. Alde dago PP?
Arabako PPren jarrera da gai hau ez dela arautzen herrialdean baizik eta esparru nazionalean eta horri erreparatu beharko diogula. Haustura hidraulikoaren harira nire iritzia da oso arriskutsua zela duela 30 urte, ez zela hain negatiboa duela 20 urte eta gutxiago duela 10.
Une honetan oso zaila izango litzateke teknika honen bitartez gasa ustiatzea akuifero bat, Subijanakoa, salbatu behar delako. Eta horrek esan nahi du Arabako lurralde handi bat haustura hidraulikotik aparte geratuko litzatekeela.
Nire ustez jakin behar dugu zer atera dezakegun lur azpitik eta zein diren hor dauden baloreak: minerala, gasa, petrolioa... baina haustura hidraulikoak hobetu behar du bermeekin eta ingurumenarentzat arazorik gabe egin dadin.
Bilakaera batean dago frackinga eta bilakaera hori bukatu behar du bermatzeko arriskutsua ez dela ingurumenarentzat. Eta uste dut hori dela Europako hainbat herrik daukaten ildoa, gasa ustiatzeko modua bilatzea frackingak eragiten dituen arriskurik gabe.
Madrilgo Legebiltzarrak onartu zuen legearen ondorioz Batzar Administratiboak desagertu edo edukirik gabe gera daitezke. Batzar Administratiboek garrantzia dutela uste duzu?
Hasteko polemikak sortzen dira arazorik ez daudenean. Lege nazionalak foru eskumenak errespetatzen ditu. Beraz, ez dago ezer eztabaidatzerik. Errespetatzen dira eta Foru Aldundiaren esparruan eztabaidatuko dira. Baldin eta udal legeak ez badigu Foru Aldundiei eskumena kentzen. Udal lege horrek Aldundiei eskumenak limatzeko asmoa daukala dirudi eta. Baina beste legea indarrean dago eta Foru Aldundiaren eskumenak errespetatzen ditu.
Nola baloratzen duzu euskararen bilakaera Araban?
Niri iruditzen zait guztiz harrigarria eta ez dakit euskarak Araban izan duen garapenak behar duen aitorpena daukan. Niri oso esanguratsua iruditzen zait datu bat: orain Araban euskaldun gehiago daude -gehienbat euskaldun berriak- Bizkaian 1980an baino. Urte horretan Araban zegoen ezagutza maila %3koa zen.
Garapen handia izan du euskarak eta Aiaran herrialdean baino handiagoa izan da.
%53ak ezagutzen du eta hori Gipuzkoan 70. hamarkadan ematen zena baino gehiago da.
Inbertsioen aldetik, zein izan da Foru Aldundiaren politika arlo horretan?
Jarraitu dugun ildoa izan da euskararekiko konpromisoak mantentzea. Euskararekin lotuta zeuden diru-sailak beste batzuk baino sendoagoak izan dira. Musika edo arte esparruek murrizketa gogorrak izan dituzte, adibidez.
Euskararen kasuan ez da horrela izan, nahiko mantendu da eta. Ezberdintasun batekin, aurreko legealdian euskararen aurrekontuak %80an gauzatzen zen eta orain %93ko betetze maila dauka. Hau da, hobetu dugu.
Egia da diru gutxiago egon dela baina gehiago aprobetxatu da.
Legealdia aipatu duzu. Zein da zure balorazioa, helburuak bete dituzu?
Diru sarreren murrizketak asko baldintzatu du legealdia. Nire ustez legealdi gogorra izan da nazioarteko testuingurua dela eta. Baina akordio asko egon dira. Aurrekontuetan akordio garrantzitsuak lortu dira. Hainbat araudi garrantzitsutan ere akordioak lortu ditugu eta horiek Foru Aldundiaren kudeaketa erraztu dute.
Nik uste nuen baino eramangarriagoa izan da baina egoera ekonomikoa guk aurreikusitakoa baino okerragoa izan da.
Legealdiari geratzen zaion denbora tartean zeintzuk dira helburuak?
Gastua lehenetsi dugun moduan, bitarteko gutxiagoetara moldatuz, hazkundea ere lehenetsi behar dugu. Orain hazkunde aroan gaude eta aurten badirudi %6an hazi daitekeela aurrekontua eta hurrengo urtean ere hobetuko dugula.
Orain egin behar duguna zera da, gastu soziala eta funtsezko zerbitzuak bermatu ditugunez, norantz hazi nahi dugun zehaztu beharko genuke. Iraganean gertatutako akatsak ez dira errepikatu behar, administrazio zorrotza izan behar dugu, duela 4 urte baino gehiago, eta hazkundea izan behar dugu inbertsio eta lana sortzeari begira.
Izango ditugun bitarteko berri horiek inbertsioan zentratu behar dira, lana sortzen eta inbertsioaren balioa biderkatzen duelako. Ez da bakarrik inbertsioa gauzatzen duzunean kontratatzen dituzun pertsonak baizik eta lurraldean eraginkortasun gehiago lortzea: izan liteke errepide bat segurtasun gehiago sortzen duena eta denbora aurrezten duena edo ur araztegia uraren kalitatea hobetzeko. Eta hor da etorkizuneko ildoak marraztu behar dugun esparrua.
Hauteskundeek mapa politikoan aldaketarik ekarriko dituzte?
Hori da guztiok jakin nahi duguna baina maiatza heldu arte ez dugu jakingo emaitzarik.
Nire iragarpena da PP eta EH Bilduren artean egongo dela borroka.
Guk 1999. urtetik hauteskunde guztiak irabazi ditugu. Soziologikoki Arabak ez du aldaketa berezirik izan baina egia da EH Bildu azpimarratu behar den indar politikoa dela lurraldean.
Nire iritzia da PPk berriro irabaziko duela. Baina nik uste arerio garrantzitsuena EH Bildu dela. Hori da 2007 eta 2011n ez bezala eman den aldaketa.