Zaila da genero baten barruan filmerik onena hautatzea, hori bai, lehenengo bost artean derrigorrez egon beharko litzatekeen horiek aukeratzea lan errazagoa da. Eta gartzelako munduan girotuta dauden pelikulei buruz zerrenda bat egin beharko bagenu, badaude pare bat izenburu nahi ta nahi ez aipatu behar direnak; Un condenado a muerte ha escapado eta Le trou (La evasión), adibidez. Testu honetan lehendabizikoa aurkeztutuko dugu, baina bigarrena kontuan izatea egokia da ere, beraz, ikusteko gonbidapena luzatzen dizuet.
Dena den, zergatik komentatu behar ditugu bata eta bestea? Oso erraz, Le trou, Jacques Beckerrek eginda, ezin da ulertu Un condenado a muerte ha escapado gabe. Berez, bigarrena urte batzuk lehenago heldu zen zinemetera, eta Robert Bressonek sekulako luzemetraia lortu zuen lan honekin. Bere pelikulak Erresistentzian parte hartzeagatik atxilotua izan den tipo baten bizipenak kontatzen ditu. Eta isolatuta dagoen gizon baten istorioa interesgarria egitea ez da lorpen batere txikia. Horretarako, zinemagileak ziega barrutik deskribatu zituen gertakariak, elkarrizketa gutxi erabiliz eta ikuspegi oso errealista bati esker -helburu honetan aktore ezberdinen lana laudatu behar da-.
Gartzeleroek errepikatzen dituzten ibilbideak, kideekin komunikatzeko zailtasunak, zelatari baten aurrean hitzegiteko beldurrak, ospa egiteko beharra heriotza saihesteko... gauza guzti horiek bapatean ezagunak bihurtzen dira ikuslearen begietan. Dena den, pertsona zehatz batzuen gainetik, beste pertsonai garrantzitsu batek filmea menperatzen du; gartzela berak. Burdinak, ateak, hormak... munduaren mugak eta mundua bera balitz bezala agertzen da espetxea, eta leku estu horretan murgiltzen eta mugitzen da protagonista. Azken finean eraikin itxi hori ez da bakarrik zigor bat, erronka bat bada ere, eta gainditzeko giltza gutxi daude; bizkortasuna, ausardia eta sorte ona. Hain zuzen ere, protagonistak beharko dituen hainbat gauza bere kabuz gartzelatik ateratzeko eta heriotz zigorra atzean uzteko. Sinplea dirudien benetako lan-arte bat.