Lehenik eta behin, nola zaude?
Orokorrean ondo. Emaitzek ondo nagoela esaten didate baina haserre nago ala ere, ez naizelako errekuperatzen nik nahi dudan bezain azkar. Oraindik pairatzen ditut kimioaren eraginak. Pentsatu nahi dugu kimio saioak amaitzen direnetik aurrera, zure osasuna hobetzen joango dela, eta ala izango da, baina oso-oso astiro doa prozesu hori. Denboraz luzatzen da, nekearekin jarraitzen dut eta muskuluetan min jarraitua dut ere.
Nire minbizia biriketakoa da, ebakuntza egin zidaten eta lobulu bat kendu zidaten. Hori dela eta, gabeziak nabaritzen ditut oraindik ere ariketa fisikoa egiteran: eskailerak igotzeko, azkar ibiltzeko, igeri egiteo...
Haserre nago askotan. Kimioak lur jota uzten nau eta errekuperatzea ez da erraza, batzuetan ondorioak betirako geratzen dira.
Gainera, minbizi prozesuren bat bizi dugun guztiok metastasiaren beldurra dugu uneoro gainean. Beldur hori da gure Damoklesen ezpata, buru gainean uneoro dugun beldurra, mediku azterketetan are gehiago areagotzen den beldurra.
“Metastasia da gure Damoklesen ezpata, buru gainean uneoro dugun beldurra”
Minbiziarekin bizitzea, olerkietan emanaldia eskiani berri duzue Faktorian. Lau emakume elkartu zarete oholtzan minbiziaren gaiari begirada eskaintzeko. Non du abiapuntua egitasmoak? Nola elkartu zineten eta nola sortu zen emanaldia egiteko ideia?
Esaten dizutenean minbizia duzula, hekatonbea da. Ezin sinetsi geratzen zara. Ematen du ez doala zurekin, hori ez zaizula ari gertatzen zuri. Onartzen duzu baina... Zaila da eta oso azkar doa guztia, medikuak, azterketak... Une horretan egin nuen minbiziari buruzko nire lehen olerkia, kaosa nuen aurrean, nire ordurarteko bizitza amaituta zegoen. Minbizia olerkia idatzi nuen orduan. Jendeari erakutsi nion eta hunkigarria zela esaten zidaten. Ebakuntza egin zidaten ondoren eta jarraian kimioa hartzeari ekin nion. Une horretan bigarren olerkia idatzi nuen, Hil arte bizi. Bi olerkiak une desberdinetan eginak daude eta egoera animiko desberdinak adierazten dituzte. Bigarren hau lazgarriagoa da. Eztanda egoera batean nengoen, lur jota kimioaterapiaren eragin gogorren aurrean.
Orduan bururatu zitzaidan olerkiok musikatu genitzazkela. Izaskun del Cerrori bota nion proposamena. Berak oso pozik onartu zuen erronka eta handik gutxira hasi ginen entseatzen. Gure lehenengo asmoa ez zen sorturikoa oholtzara eramatea. Akaso grabatzea eta medioetara bidaltzea.
Grabaketetan asko teatralizatzen nuen. Mikel Etxaburuk esan zigun olerkiak intimistak zirela eta hori adierazi beharra genuela, musika eta olerkia bera bateratuz, Izaskun eta bion elkar ulertzea ardatz. Kasu egin genion eta orduan bururatu zitzaigun dantza gehitu genezakela ikuskizunean. Leire Sanjurjori proposatu genion parte hartzea. Honek ere pozik hartu zuen ideia eta entseatzeari ekin genion hirurok. Orduan okurritu zitzaigun Faktorian eskaini genezakela emanaldia. Entseatzen ari ginen egun batean Miren hurbildu zen. Bere parte hartzea ere oso egoki ikusi genuen.
Hor dago emaitza, laurak igo ginen batera oholtzara minbiziaz taburik gabe jarduteko.
Zer nolako harrera izan duzue? Pozik emaitzarekin?
Oso-oso pozik. Ilusio handia genuen gure lana taularatzeko, baita urduritasuna ere.
Bi helburu genituen Faktorian eskainitako emanaldiarekin. Alde batetik, jendearengana iristea zen gure asmoa; minbiziaren tabuetatik haratago gure esperientziak konpartitzen, beldurrak eta egoera konpartitzea. Bestetik, Izan Iñurri elkartearen berri eman nahi genuen ere. Uste dut bi helburuak bete genituela. Jendea oso hunkituta atera zen emanalditik eta Izan Iñurri ezagutzen hasi ziren.
Martxoaren 16an, 18:00etan, bigarren emanaldi bat eskainiko dugu, Urduñako Alondegian, eta prest gaude betse toki batzuetan ere taularatzeko
Zer suposatu du zuretzat minbiziaren bizipenak olerki bihurtzeak?
Lehen esan bezala, minbizi prozesuaren bi etapa desberdinetan sortu nituen olerkiak. Nik bihotzetik idazten dut, erraietatik, borborka ateratzen zaizkidan sentimenduetatik. Hortan datza bi olerkien berezitasuna, unearen araberakoak dira.
Lehenengoak, Minbizia, agian bizitzaren bila egoteak eta bizitzeko gogoak adierazten ditu. Bigarren olerkiak, Hil arte Bizi-k, ordea, gehiago du amorrutik; bertan heriotza eta bizitzaren arteko nahasketa adierazi nahi izan nuen.
“Ez dakigu nola jokatu minbizia duen pertsona batengana hurbiltzen garenean, eta gehienetan ez dugu ondo jokatzen”
Zure ustez minbiziaz normaltasunez eta taburik gabe hitz egiteko premia dago? Ahaldunduta al gaude horretarako?
Ez, pila bat kostatzen zaigu horretaz hitz egitea. Ez dakigu nola jokatu minbizia duen norbaitengana hurbiltzen garenean, eta gehienetan ez dugu ondo jokatzen. Asmoa ona izan arren, ez dugu asmatzen. Niri, adibidez, inoiz baino gehiago esaten didate zeinen polita nagoen. Akaso, lehen ez nengoen hain polita? "Zu indartsua zara eta horrek lagunduko zaitu". Bai ala ez, beti ez zaude hain indartsu... Ez da erraza, hori onartu beharra dago. Horregatik inportantea da elkarte batekoa izatea. Izan Iñurrin taburik gabe hitz egin dezakegu, ez duzu inoren epairik jasoko. Prozesu horretan guztian idaztea ahalduntzeko tresna oso lagungarria da. Idatzitakoa kaleratu eta konpartitzeak asko laguntzen du.
Badaude behar beste baliabide publiko minbizia duten pertsonentzat? Zeintzuk dira ase beharko lituzketen beharrak?
Baliabide publiko gehiago erabili behar dira noski, horregatik, hau ere iñurriron aldarrikapen garrantzitsu bat da. Ikerketarako laguntza ekonomiko handiagoa eskatzen dugu. Baina ez hori bakarrik, osasun mentalean eta arreta psikologikoan laguntza eta medioak behar-beharrezkoak dira. Nutrizioan formakuntza eta eskaintza jasotzeko beharra dugu minbizia pairatzen dugunok, baita fisioterapia saioak jasotzeko aukera, eta, nola ez, guztiari aurre egiteko laguntza ekonomikoa ere. Minbizia (beste gaixotasun asko eta asko bezala) garesti ateratzen da eta. Izan Iñurri elkarteak osasun publikoak dituen defizitak osatzeko saiakera egiten du. Laguntza psikologikoa edota formazioa eskaintzen du arretaren bidez. Gure artean ditugun keskak erantzuten Baldintza duin eta onetan gaixotasuna pasatzeko eskubidea aldarrikatzen dugu eta horretarako baldintza sozial, ekonomiko eta kulturalak kontutan hartzen dituen osasun sistema publikoa guztiz beharrezkoa da. Horrela ezean, mimbiziak diskriminatzen jarraituko du, genero, etnia edota maila sozioekonomikoaren arabera.
“Izan Iñurri elkarteak osasun publikoak dituen defizitak osatzeko saiakera egiten du”
Izan Iñurri elkartearen arreta eta laguntza izan duzue. Zer da Izan Iñurri elkartea? Zer egiten du? Zertan izan da funtsezkoa minbiziaren prozesuan?
2019an jaio zen egitasmoa da, mimbizia pairatu edo gertutik bizi zuten emakume talde baten beharrak betetzeko. Ni Izan Iñurriren partaidea naiz, inurri bat inurritegi honetan. Eta iñurri guztion artean tribu bat osatzen dugu. Tribu honetan elkar zaindu, elkar lagundu, elkar formatu eta formazioa jaso eta elkar lagundu egiten dugu, besteak beste. Batzuetan negarrak, beste batzuetan barreak, askotan haserreak eta tarteka une politak ere konpartitzen ditugu Izan Iñurri den inurritegi honetan.
Izan Iñurriren helburuetariko bat da minbizia normalizatzea, tabuetik aske, eta horretarako, formatu askotatik egiten dugu lan, tailerrak, formazioak, erretiroak, bertso saioak, bideokastak (portzierto oso gomendagarriak eta interesgarriak), bilduma propioak, egutegiak... Sarea ehunduz goaz.
Izan Iñurri ikuspegi feminista eta eraldatzailetik abiatzen da. Ginena maitatuz eta garena biziz, norberaren beharren arabera. Tresna eta baliabideak lantzen eta eskanitzen ditugu, beti ere, genero ikuspegia oinarri hartuz.
