Askotan aldarrikatu dugu, eta aldarrikatzen jarraituko dugu, Espainiako Gobernuaren eta Eusko Jarlaritzaren arteko harremanak aldebikotasunaren onarrituta egon behar direla. Eta, kasu honetan, Konstituzioan aurreikusitako egitura instituzionala ez da berriz ere errespetatu.
Autonomia erkidegoek, are gutxiago Euskadik, ez dituzte gobernuaren erabakiak betearazten. Leialtasun instituzional falta erabatekoa da, eta Espainiako Gobernuak Estatuko lurralde-antolamenduan duen fede eskasaren erakusgarri ere bada. Joan den urtean, 2020an, Presidenteen arteko hamasei konferentzi antolatu ziren. Egia da askotan, salatu dugun bezala, bakarrik izan dela aldez aurretik hartutako eta jendaurrean jakinarazitako erabakien berri emateko.
Aurten ezta bat ere antolatu. Gai hau foro horietan partekatu behar zen, baina ez da egin. Inorekin kontrastatu gabe aurreratu da Sánchez. Kontuan izan barik, denok dakigun moduan, Erkidego bakoitzean egoera desberdina dela.
Ziurtasunik gabe aurreratu den berria da. Ezinezkoa da gaur jakitea maiatzaren 9an zein egoeran egongo garen. Ez dago ziurtasunik ez pandemiaren bilakaerarekin, ezta txertaketaren prozesuarekin ere. Ez du zentzurik horrelako iragarpen bat egitea, oinarririk gabeko 'willing thinking' bat da.
Hau esanda, alternatibarik gabeko proposamen bat da ere. Alarma egoera altxatzen bada, ze baliabide eta erabaki ahalmen daukagu? Zein izango da egoera politikoa, instituzionala eta juridikoa? Galdera hauei erantzunik eman gabe 'notizia' aurreratzea izan da lehentsauna. Ez du zentzurik, ez du ziurtasunik ematen, justu kontrakoa.
Ziurgabetasun-eremutik kanpo dauden erabakiak behar ditugu. Denok gaude egoera horrekin nekatuta, baina epemuga iritsitakoan beharrezkoa izan litekeen honen berri izateak herritarren haserrea areagotzen du, itxaropenak zapuzten ditu, eta pandemia honen kudeaketan Espainiako Gobernuak erakusten duen inprobisazioaren erakusgarri gehiago dira.
Autonomia-erkidegoek oinarrizko eskubideei eragiten ez dieten murrizketak dekretatu ahal izango lituzkete osasun publikoko arrazoiengatik, baina hori eraginkorra dela frogatu da, hala nola pertsonen mugimendua mugatzea, Karta Nagusiaren 19. artikuluan jasotako oinarrizko eskubideari eragiten baitio, eta, beraz, nire ustez, ez luke lege-babesik izango neurri handi hori ezartzeak.
Esan dudanez, mugigarritasun-murrizketek ez lukete eraginik izango, hala nola etxeratze-agindua edo itxiera perimetralak. Erkidego bakoitzak hartuko lituzke neurriak, baina Alarma egoera barik, epaitegiak edo auzitegiak pandemiaren epaile bihurtuko dira, eta horrek desorekak eragin daitezke. Adibidez, togadun batzuek administrazioek ezarritako murrizketetako batzuk bertan behera uztea, eta beste batzuek, kilometro gutxira, babestu egiten zituzten. Hau da, neurri bera bermatzen zen erkidego batean, auzokoen artean atzera botatzen zen bitartean.
Horrela, epaileek berriro aztertuko dituzte udalen eta gobernu autonomikoen aginduak, administrazioek adostutako murrizketak indargabetu zituztenean sortu zuten nahasmenaren jakitun. Murrizketa horiek jokoz kanpo geratu ziren, eta alarma-egoeraren alternatiba bakarra izan zen.
Laburbilduz, berriro ere Sánchezen aginduaren eta agintearen adostasunik eta erakustaldirik eza, Euskadirekiko aldebikotasun-harremana kontuan hartu gabe, erakundeen leialtasunik eza eta edukiz hustutako titularrak, inprobisatuak eta ausartegiak.