Dirua ona eta beharrezkoa da gure eta besteen ongizaterako. Dirua berebiziko garrantzia duen baliabidea da, eskubide osoko herritar gisa baldintza berdinetan parte hartzeko aukera ematen diguna.
Hausnarketa ona dela uste dut, gobernuek onartutako eskubide ekonomikoetan eta iristeke dauden eskubideetan sartzeko.
Eusko Jaurlaritzak, erkidegoek eta, azkenik, Estatuko Gobernuak laguntza ekonomiko aringarriak jarri dituzte martxan pobrezia- eta bazterketa-egoeretarako. Laguntza hauen izenak honako hauek dira: berme-errenta, Larrialdietarako Laguntza eta bizitzeko gutxieneko diru sarrera. Guztiek dute gauza bat komunean: baldintza murriztaileei lotuta daudela, onuradun izateko eta denboran zehar mantentzeko. Gizarte-laguntzen eredua jarraitzen dute, iraganean sortu zena eta eskuratutako lan-eskubideei lotua dagoena. Frogatu da Diru Sarrerak Bermatzeko Errenta (DSBE) eta Euskal Herrian 27 urte baino gehiagotan zehar aplikatutako beste laguntzek ez dutela laguntzeko gaitasunik. Laguntza horiek aplikatzeko bitartekoak eta funtzionarioak behar dira, laguntzak berak baino kostu handiagoa dakartenak.
Espainiako Estatuaren proposamena Gutxieneko Diru Sarrerari buruzko Errege Dekretu bat onartzea izan da, ekainaren 15etik aurrera, osasun larrialdi baten ondoren sortutako egoera ekonomikoari aurre egiteko, gizarte larrialdi bihurtu dena. Ez dago alde handirik laguntza horren eta gure lurraldean lehendik ezagutzen diren laguntzen artean, ez eta beste erkidego batzuek onartutako laguntza txikiagoen artean ere. Laguntza horiek jasotzeko, bizi-egoera hauetakoren bat bete behar duzu: genero-indarkeriaren biktima izatea, gizakien salerosketaren biktima izatea edo pobrezia-egoeran egotea.
Laguntza horiek eta beste batzuek baldintza berdin-berdinak betetzea eskatzen dute, baina ñabardura txikiekin: urtebetean udalerri batean legezko eta benetako bizilekua izatea (laguntza kobratzeko paperak eduki behar dira, genero-indarkeriaren eta gizakien trafikoaren biktimen kasuan izan ezik); familia-unitate baten arduraduna izatea; guraso bakarreko familia-unitate baten arduraduna izatea; bizikidetza-unitate batean egotea, osatzen duten pertsonen artean familia-loturarik izan gabe, baina etxebizitza okupatzen duten beste pertsonen baimenarekin, etxebizitza eskatzeko (bizikidetzan urtebeteko antzinatasuna justifikatuz). Gainera, ezin izango dira bi prestazio baino gehiago eman etxebizitza bakoitzeko. Bizikidetza-unitate bat osatzen duten pertsonek hiru urteko emantzipazioa eta urtebeteko kotizazioa justifikatu beharko dute, jarraitua izateko derrigortasunik izan gabe. Egoera guztietan eskatu beharko dira enpleguari lotutako eskubide ekonomiko guztiak: sorospenak eta pentsioak. Azkenik, enplegu-eskatzailea izan beharko duzu. Era berean, laguntza kobratzen jarraitu ahal izateko, denboran mantendu beharko dituzu laguntza ematea eragin zuten baldintzak.
Ikusten duzuenez, buelta gutxi eman dizkiote gure dirua ez xahutzeko eta asko ez ezberdintzeko Euskal Herrian Diru-sarrerak Bermatzeko Errentarekin izandako esperientziatik. EAEn Lanbidearduratuko da bizitzeko gutxieneko diru sarrera kudeatzeaz.
Dirudienez, 2019an oso pobretuta ez bazeuden, aukera gutxi izango dituzu laguntza hori jasotzeko. Beti pobreziaren kriminalizazioaren ildotik. Gure erakundeak zuzentzen dituen mentalitate asistentzialista, paternalista, karitatezko eta kontrolatzaileak definitzen du laguntza horien forma. Pertsonek euren erabakiak hartzeko duten gaitasuna zaindu eta babestu behar dute, eta horrek XXI. mendeko erronka handiari aurre egitea eragozten die: Oinarrizko Errenta Unibertsala.
Oinarrizko Errenta Unibertsala estatuak pertsona bakoitzari ordaindutako diru-sarrera bat da, bere baliabideak, familia-egoera, lan-egoera edo lan egiteko prestasuna edozein direla ere. Oinarrizko diru-sarrera hori eskubide indibiduala da, pertsona izateagatik ematen dena, familia-egoera alde batera utzita. Eskubide unibertsala da, aldez aurretik ordaintzen da, galdetu gabe aberastasun- edo pobrezia-egoeran dagoen pertsona zaren. Eta, amaitzeko, baldintzarik gabeko eskubidea da, inolako betebeharrik gabea.
Oinarrizko Errenta Unibertsala eskubide politiko eta ez-asistentzial gisa ulertzen da, ongizate estatuaren garapen baten barruan. Eskubide batzuk lortu direnean: etxebizitza, osasuna, hezkuntza, lana... beste batzuk zerumugan agertzen dira.
Oinarrizko Errenta Unibertsalak, ekoitzitako ondasunak guztien artean zuzen banatzea proposatzen du, biztanleria osoaren interesak gutxiengo baten interesen aurretik jarriz. Bere ondarea atxiki eta laguntzen ez duen gutxiengoa.
Oinarrizko Errenta Unibertsala apliakzten den unetik muturreko pobreziarekin amaitzen da. Oinarri ekonomiko segurua eskaintzen digu, ziurgabetasun ekonomikoaren beldurra eta tentsioa saihesten dituena, gaixotasun eta gatazka sozialen kausatzat hartzen direnak eta, aldi berean, gure gaitasunak murrizten dutenak. Alokairua ordaintzeko moduagatik kezkatuta ez bazaude, otordu bat egiteko aukera baduzu, nahi ez dituzun lanak egin behar ez badituzu edo hurrengo diru-sarrera nondik etorriko den jakin behar ez baduzu, etorkizunerako planak egin ditzakezu, zure bizitzarako.
Lana ez da soilik diruaren truke egiten dena, hau da, enplegua. Bizirauteko eskubidea izateko jarduera bat nahitaez egin behar ez bada, bokazio handiagokok diren eta komunitateari ekarpen handiagoa egin diezaioketen gauzak egin ditzakegu.
Bizi-premiak beteta daudenean, pertsonek erabakitzen dugu noiz, nola eta zer proportziotan eskaini nahi ditugun gure denbora eta gaitasunak: hazkuntza, familiako eta komunitateko zaintzak, ikasketak, lana, aisialdia...
Pertsona guztiek errenta bat jasoko bagenu, alferrak eta ohitura txarreko jendea bihurtuko ginatekeela eta inork soldatapean lan egin nahiko ez lukeela pentsatzea ez dator bat bizi izan ditugun esperientziekin. Bestelako errentak jasotzen dituzten pertsonek (pentsioak, alokairuak, bekak, loteria-sariak...) bizitzak hobetzeko eta ekarpenak egiteko ahaleginetan jarraitzen dute.
Beste laguntzak ezin dira soldatapeko lanarekin uztartu, lana izatekotan aldatu egiten baitituzte. Oinarrizko errenta unibertsala, oinarri ekonomiko pertsonala, laneko beste diru-sarrera batzuekin osatzen da, ez baitiote zenbatekoari eragiten.
Akatsa da pentsatzea enplegua eta Barne Produktu Gordina (BPG) direla oparotasuna lortzeko bitarteko bakarrak. Hazkunde ekonomikoak deiak utzi ditu, pobrezia-poltsa handiak. Lan-baldintzak bidegabeak dira, botere ekonomikoek beren jarduerak lekualdatzeko mehatxua egiten dute ekoizpen-baldintzak euren interesetara egokitzen ez badira, aldaketa teknologikoek pertsonak ordezkatzen dituzte. Oinarrizko Errenta Unibertsalak gaitasuna ematen digu lanpostu duinagoak aukeratzeko eta garenera hobeto egokitzeko, eta proiektu propioak aurrera ateratzeko aukera ematen digu.
Oinarrizko Errenta Unibertsalak arindu egingo luke gehienbat emakumeen aurkako zorra eta bidegabekeria, orain arte ez baitute dirurik jaso etxeko lana eta beste pertsona batzuen zaintza egiteagatik. Era berean, ez da konpentsatu senitartekoak zaintzeko eta lana errazteko egin duten ahalegina, eta horretarako aske utzi dituzte: adingabeak zaintzeko, mendetasun-egoeran dauden pertsonak zaintzeko eta etxeei eusteko lanak egiteko. Errenta unibertsalak askeago bihurtzen gaitu, bizitza gureagoak bizitzeko eta bikote-konpromisoekin lotutako legezko loturei eragiten dieten erabakiak hartzeko: hausturak, banantzeak eta dibortzioak.
Ez da ideia berria, guztiz kontrakoa. Nixonen gobernua (1969-1974) onartzear egon zen. Alaskak baliabide naturaletatik datozen diru-sarrera nazionalen bidez finantzatzen du. Indiak eta Mexikok proiektu aitzindariak dituzte edo izan dituzte. Kontinente guztiak zeharkatzen dituen ideia da. Estatuen erantzukizuna da konpromisoa hartzea. Hedabideek, erakunde garrantzitsuek, kontuan hartzea gomendatzen dute, alderdi askok eztabaidatu egiten dute eta batzuek euren programetan txertatu dute. Eskubide hori dagoeneko jasota dago Nazio Batuen Gutunean, 160 herrialdek sinatua dagoena, eta asmoa da eskubide eraginkor eta erreal bihurtzea. Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 25. artikuluak honako hau dio: gaurko munduak bermatu behar du munduko biztanle guztiek oinarrizko elementu guztiak eskura izatea, eta baliabide guztiak jarri behar ditu gabeziak egon ez daitezen.
Finantzaketa errentaren gaineko zerga zuzenetatik etorriko da. Gobernuek, euren politika ekonomiko eta fiskalen bidez, PFEZaren eta beste zerga batzuen gaineko erreforma arduratsua egin behar dute. Bakoitzak bere ondasunen arabera egingo du ekarpena. Doikuntza horiekin, herritarren %70ak irabazten du, %20ak berdin jarraitzen du eta %10ak bere ondarearen gaineko zergak ordaintzen ditu, benetako erantzukizunarekin.
Ez dakit zer egingo duten 300.000.000 lagunek, baina badakit badakitela, pertsonak ideiez beteta daude eta asko dute emateko. Oinarrizko Errenta Unibertsalari buruz planteatzen duzun edozein epai edo gaitzespen desmuntatu egingo da informatzen bazara eta aurrerago, eskubide horretaz gozatzen baduzu, milaka pertsona munduan horren alde ari baitira lanean. Orain, mobilizazio sozialaz gain, konpromiso politikoa eskatzen dugu.