Badakit gure herria izan zela sakabanatutako baserrien ibar txiki bat eta San Pedroko elizaren inguruan eratutako herrigune bat.
Eliza inguratzen duen lur zati txiki hori daukat buruan, harlauzez estalia, zapaldutako oroimenaren hondarren jagole. Altuago dagoen lur hori, ia beti eraikin erlijiosoek hartzen dutena. Gaur, berriro ere, behinola izandako hilerria.
Badakigu hilerria zegoela elizaren alboan, eta San Rokera lekualdatu zutenean eraitsi zutela, urteak baitziren inork erabiltzen ez zuela.
Pentsa nezakeen hilerri zaharra eraistean elizako plazatxoa berriro egokitu zenean, soberan zegoen lur zatian zabalgune bat egin zutela, Batzalarrineko harrizko bilera-mahaia eta Zuhaitz Nagusia zeuden lekuan. Eremu horretan, datak bat datozenez, gaur deitoratzen ditugun zazpi ezkiak landatu ahal izan ziren.
Igande goizean, ekainaren 9an, Abastos plazaren aurretik igaro nintzen. Sartzea eragozten zuen metalezko hesi batek inguratzen zuen. Une horretantxe, alerta azkar batek ohartarazi zidan elizako plazatxoak, eskailerek eta merkatuak finkatuta zeukaten helmugaz.
Badakit seinaleak ulertzeko arazoak ditudala. Baina hesiko seinale hura hain argia iruditu zitzaidan: “OINEZKOAK, ADI! LANAK ESPALOIAN. BARKATU ERAGOZPENAK”. Ez sufritzeko nahiak handik urrundu ninduen, oraindik unea iritsi ez zelako sentsazio nahasiaz.
Atzo, ekainaren 11, asteartea, sakelakoan jaso nuen argazki batek plazatxoan eta inguruan gertatzen ari zena erakusten zuen. Ehun urtetik gorako ezkiak moztu zituzten.
Ez dut entzun nahi euren zahartasunari, osasun-egoerari, ur-hodien egoera txarrari edo Abastos plazako merkatuko lonjak hobetzeko beharrari buruzko justifikaziorik. Dena hartu behar da kontuan, eta egin beharreko lanek ahalik eta kalterik txikiena egin dezaten saiatu behar da. Kaltea, ordea, egina dago. Zuhaitzak, zeintzuei buruz hainbeste idatzi den, erori egin dira. Heriotzak zutik harrapatu behar zituen zuhaitzak ez dira hil. Zatitu egin dituzte.
Motozerrek haien enbor eder eta lodiak xerratu zituzten, hostoz beteriko adar bikainak ordenarik gabe erori ziren, usain bizia zuten eta bero garaian itzalaz babesten gintuzten lore gozoen promesa ukatu ziguten.
Hain tristea da haiek galtzea. Hainbesteko pena sentitzen dut hiri-arkitektura lauan kurba marrazteko gai ez direnengatik; beste garai batean eraiki zuten esku langileen aztarnaren beharra ez dutenengatik, inolako oztoporik sortzen ez badu ere. Gure zuhaitzak gureak direla ulertu ez zuten sendalari urriak. Gure konpromisoa haiek babestea, zaintzea, errespetatzea eta laguntzea dela. Moztea baino, gure ehun urtetik gorako ezkiak nolabait zaintzeko moduren bat egongo zela.
Alferki zaindutako uhandre umeen iturri abandonatua izan zuten alboan. Betiko lau hodiak eta ur jario eder hori. Bere kanta leun eta ezaguna. 1983ko uholdetan bizilagunei emandako laguntza adeitsua.
Ondo sustraituriko oinetan, harlauzen azpian zerbait ezkutatuko duen lurra. Zaila da baztertu nahi den guztia kentzea, eta hilerriko hildako haien gorpuzkiren bat bertan geratuko da.
Harlauzak, eskaileretan behera azokara jaisten diren gure azken harri zaharrak. Harri zahar higatuak, festak, bilerak, maitasunak eta galerak ospatzen zituzten ehunka oinatzek maspilduak. Larru eta gomaz egindako aretoetako zapatak.
Denborak aurrera egitea larritzen gaituen desira ezabagarria da. Egon eta egin zena gordetzea gure altxorra zaintzea da.
Nire ezki eder horiek, berriro tente ikusten zaituztet nire buruan. Arbolazain onek bisitatzen zaituztete, arbolen sendagileek, zuek zaintzeko borondatez. Egin zaizuen kaltea zuritzeko esaten den bezala zuetakoren bat gaixorik zegoela egia izan balitz, espezialistak ekarri behar zizkizueten.
Profesionalek, arbolen sendagileek, esan didatenez, bueltak emango lituzkete zuen inguruan, diagnostikatu, artatu eta tratamendu egokia zehazteko.
Ez beldurrik izan zuetako baten ahultasuna babestu beharko balitz. Esan didatenez, egitura seguru bat eraiki liteke zuen inguruan, zuei eusteko eta inguruko segurtasuna bermatzeko. Eta adinagatik eta zor dizuegun begiruneagatik dagokizuen bezala, espezialistek etengabeko bisitak egingo lizkizuekete, zuen osasunak beste ehunka urtez iraun zezan.
Ez da inolako ahaleginik egin, baliogabeak zarete itzalik ezta itxurarik ez duen hormigoi puska baten aurrean.
Gaur zuek zeuek makurtzen zarete zeuen oinetara, ordenarik gabeko nahaspila handi honetan. Goikoa behean, nahaspilan. Itxitakoa zabalik, nahaspilan. Zuen oroimena ahanzturan, nahaspilan.
Zuei ematen dizkizuet norbaitek jaso zituelako ahanzturari eusten dioten antzinako jende honen izenak: Sancho López, 993. urtea; Íñigo López de Ezquerra, 1044. urtea; López Iñiguez, 1093. urtea; Diego López de Mendoza, Toda Lope Gonzálezekin ezkondua, 1124. urtea; Leonor de Guzmán, 1349. urtea; Pedro Ortiz de Nuncibay, 1476. urtea; Pedro de Ayala, 1521. urtea; Atanasio de Ayala, 1525. urtea; Juan Ochoa de Mendiola, 1664. urtea; Andrés de Acha, Amerikatik ekarritako aberastasun handia zuen indianoa, 1677. urtea. Luzea da zerrenda. Gure Laudioko Ibarreko herritar aipagarriak dira. Izan zirelako eta norbaitek dokumentu ofizialetan aipatu zituelako dira gaur.
Zuok, Laudioko Ibar Nobleko Ezti Handiok, 2024. urtea, izan zineten eta hemen egoten jarraituko duzue, nik aipatzen zaituztedalako.