"Datorren 27an familia elebidunen esperientziak biltzen dituen liburu baten aurkezpena izango duk Cuscon, eta iruzkingile gonbidatu naiate antolatzaileek...
Bart arratsean hasi ninduan liburua, ez irakurtzen, baina bai gainetik eta iraitzez orrikatzen, mokoka nagian bezala... Eta horretan ari nintzela, antolatzaileek beti "miretsi" digutenak (hau da, hasieratik beretik gurean andreak eta biok argi izan duguna: nik haurrei beti euskaraz egingo niela), beste itxura bat hartu zian bat-batean. Lehenbizi neure gogoan. Gero geure hitzetan...
Poetikoki eta praktikoki bi emakumeren gorabeheran ikusten diat nire familiaren egoera linguistikoa: gure amona zena eta nire emazte perutarra... Sabina Epelde Uribarri Baranbiokoa eta Martha González Pilares Qusqukoa.
Baina, esan bezala, bat-batean zerbait "gontzetarik jalgi" bezala zitzaidan... Andreari inoiz egina ez nion galdera egin nioan: "Sekula ez didan nik haurrei euskaraz, eta bakarrik euskaraz, eta beti euskaraz, egin niezaien trabarik jarri. Esateko, gogotik lagundu ere egin izan naun... Baina, baldin haurrekiko hizkuntza euskara gabe, kitxua izan balitz... Onartu hukeen hori hik? Nik kitxuaz bakarrik egitea?..."
Begira geratu zitzaidan, luze, eta azkenean: "Ez diat uste...".
Zer pentsatu eman ziguan horrek, noski, bioi. Bat-batean esnatuta bezala... Andrea azkarra diat, psikologoa duk eta aurreritzi gutxi ezagutzen zizkioat ezagutza-, herritasun- edo gizarte-klase aldetik, eta areago esango diat, "berdintasun-kontuetan", benetan esaten diat uste dudala gehiago ikasi dudala nik berarengandik berak nigandik baino, baina... inoizko aurkikunderik handiena egin bagenu bezala geratu gintuan biok, euriak busti egiten duela ohartu den haur txikia bezala... Euskararen aldera ez dik aurreritzirik, baina kitxuaren aldera, bai konparazioan...
Edo, bestela esanda, ondo edo gaizki, gutxi edo asko, euskararen aldeko aurreritziak kendu dizkion norbaitekin egin zian topo... Baina ez zian kitxuaren alderako aurreritziak kendu zizkionarekin topo egin. Eta aurreritziak ez dituk berenez erortzen, agortzen, bukatzen. Borrokatu behar dituk. Aurreritzi horiek, esan nahi diat, ez esaldi larri eta panpoxetan identifikatzen dituan nabarmenezko horiek, ez; txikiak, mikrobiotikoak esan nahi diat: gutiena uste duanean begietara, belarrietara, burura salto egiten diaten horiek...
Bufoietaz ari gaituk, noski... Aurreritzi batzuk errege-erregina dituk, handiosoak, nabarmenenak, goitik irtendakoak... Beste batzuk, ordea, bufoi txiki, edozertarako lizentzia atxikitzen dutenak. Ziztada txikia, zast!, eta atzera izkutatzen direnak, ezer gertatu ez balitz bezala...
Armiarma sareak euli gaitik guztiok... Beharbada ez "hemen", baina bai, gutieneko ustean ere, "han" edo "hor". Edo... "gero". Edo... "honekin".
Eta hortxe ari gaituk biok orain, andrea eta biok, jaja... Geure harriduratik lurrera ahalik-eta zintzoena jaitsi nahiean..."