Athosen sartzea ez da erraza, batez ere greziarra edo ortodoxoa ez bazara. Iera Epistasiak gobernatzen dituen penintsulako 336 km karratuetan ez zaie bizileku-eskubiderik ematen heterodoxoei edo zismatikoei.
Sarbide mugatua
Erromes ortodoxoak eta atzerritarrak Agion Oros-en sar daitezkeen arren, ez zaie lau egun baino gehiagorako baimenik ematen (hiru gau); eguneko gehienez 100 erromes ortodoxo eta 10 atzerritar baino ez dira onartzen. Athosen sartzeko prozesua sinplifikatu egin da azken hamarkadetan, baina mugak mantendu egin dira.
Zirkulazio askerako eskubidea mugatuta dago Athosen. Sarrera ziurtatzeko, behar besteko aurretiaz eskatu behar duzu baimena, eta, ahal izanez gero (bidaia honetan gertatu zitzaigun bezala), zuk pentsatutakoa ez den beste data bat onartzeko prest egon behar duzu. Emandako baimenarekin, Diamonitirion-a eskuratu behar duzu oraindik, hau baita sarrera-bisa; bidaia aurreratu arren, ez dizute emango sartzeko baimendutako eguna heldu arte. Diamonitirion-ik gabe ezin da txartelik lortu Estatu atonita-rantz ontziratzeko, Schengen Espaziotik kanpo geratzen den Europaren zati txiki hori. Sarrerako portu nagusia Dafnin dago, baina beste arsanas (portu) batzuetatik sar daiteke; batzuetan kai kaskar bat besterik ez dira; monasterio bakoitzak, nahiz eta barnealdean eta kostaldetik urrun egon, berea du.
Gizonentzat Athoserako sarbidea mugatua bada eta egonaldia zenbait arauren mende badago, emakumeak dira inola ere sartu ezin direnak.
1.100 urte baino gehiago dira penintsula hau monakoen gune esklusibo bihurtzen hasi zela. 885. urtean, Basilio I.a enperadore bizantziarraren (batere bertutetsua ez zen enperadorea) ediktu batek Athos haientzako lurralde esklusibo gisa onartu zuen. 963an sortu zen lehen monasterioa, Lavra Handia, penintsulan dagoen handiena. Botere inperialaren independentzia administratiboa Konstantino IX.a Monomakosek eman zuen 1046an. Enperadore honek sinatutako agirian hainbat menderen ondoren indarrean dirauten arauak jasotzen ziren; horietako bat emakumeei Athosen sartzea debekatzen diena da.
Athos ez da historiako gertaeretatik kanpo egon. Bizantziar enperadoreek monakatoa babestu zuten Athos mendian, pribilegio eta gutun konstituzionalak emanez euren komunitate monastikoari. Bizantziar enperadoreen ediktuak betiko ziren, haien hitzez-hitzezko adierazpen batzuen arabera. Alejo I.a Komnenok (1081-1118) dekretu inperial bat aldarrikatu zuen, non, boteretsuaren harrokeria aurkitzearekin batera, hauxe irakur daitekeen: Mendi Santua askea izan dadin dekretatzen dugu, eta bertan bizi diren monjeek ez dezaten inolako bidegabekeriarik jasan behar munduaren amaierara arte.
Gaur egun bidaiari askok monjeen ohiturak eta errituak 1.000 urtetan aldatu ez den zerbait bezala deskribatzen dute, egun, urte eta mende guztiak inolako aldaketarik gabe igaro izan balira bezala urrezko bula bizantziar haien ondoren. Athosera egin nuen lehen bidaiaren ondoren, ni ere konbentzituta nengoen ikusi nituen errituak eta astebete batez parte hartu nuen bizimodua ez zirela 1.000 urte baino gehiagoz aldatu, eta halaxe kontatzen nuen. Hala ere, historiaren bilakaerak eragina izan dute Athosen, eta monjeek bidegabekeriak jasan zituzten munduaren amaiera iritsi gabe.
Athosen historia Europakoa bezain asaldatua izan da. Hurrengo oharrak Athosen milurteko baten historiaren laburpen eskasa besterik ez dira.
1054an kristautasunaren zisma handia jazo zen, Erromako Aita Santuak eta Konstantinoplako Patriarkak elkar eskumikatu zutenean. Mende eta erdi geroago Laugarren Gurutzada gertatu zen (1198-1204), Jerusalen berriro konkistatu nahi zuena eta Konstantinopla inbaditu eta arpilatu zuena (beharbada azken hau izan zen Inozentzio III.a Aita Santuaren helburua, Jerusalen konkistatzea baino gehiago). Amaieran, Athosko monasterioek gurutzatuen okupazio laburra jasan zuten. 100 urte geroago Aragoiko almogabarrek, Roger de Flor buruzagia eta bere ehun ofizial baino gehiago oturuntza batean erahila gertatu ondoren Kataluniako mendekua deiturikoa eragin zuten mertzenarioek, Athos mendiko monjeen aurkako mendekua ere hartu zuten. Gero etorriko zen okupaziorik luzeena, otomandarra; iraun bitartean, monasterioek aurreko ohitura, arau eta pribilegioei eutsi zieten; hasieran, injerentzia baino permisibitatez, gero tasa eta zerga handien truke. 1912an, Balkanetako Lehen Gerran, otomandarrak penintsulatik kanporatuak izan ziren. Hurrengo urtean errusiar flota txiki bat iritsi zen Athosera eztabaida teologiko batean parte hartuz; San Panteleimonos monasterioa erasotu zuen eta ehunka monje preso hartu zituzten; Odessara bidaliak, eskumikatu eta Errusia osoan sakabanatuak izan ziren. Lehen Mundu Gerraren ondoren, greziar subiranotasunaren mendean geratu zen penintsula. Bigarren Mundu Gerra bitartean, Iera Epistasiak Hitlerri bere babes pertsonala eskatu zion molestatu ez zitzaten; amaieran partisanoek okupatu zuten Athos penintsula laburki.