Gogoan dut oraindik 16 milimetroko proiektorea, zeinen bidez hainbat pelikula ikusi ziren Castro Urdialesko Agora Zineklubean, solasaldiei ekin aurretik.
René Clairrek zuzendutako Gora askatasuna! filmak harritu ninduen. San Pablo Films banatzaileak kopia bat zeukan gorderik, altxorra balitz bezala.
Gai delikatua garai hartan, 1931n, hain zuzen: “Gizonezkoak eta emakumezkoak makina bilakatzen dira”.
Urte horietan, René Clair esker muturrekotzat jotzen zuten.
Gerora, 1936an, Charles Chaplinek Garai modernoak izeneko filma zuzendu zuen.
Bere ideia, azaldutakoa, lanketa, René Clairen berberak ziren; “beren zorionean lagundu beharrean, gizonezkoa eta emakumezkoa esklabo bihurtzen dituen sistema baten aurka borrokatzea”.
Alemaniako Tabis enpresa Charles Chaplin auzitara eramaten saiatu zen, Gora askatasuna! “plagiatu” izana leporatuta.
René Clairek galarazi zuen hori gertatzea, honakoa aldarrikatuz: “Gu guztiok zorretan gaude Chaplinekin, zeina miresten dudan. Nire filmean inspiratu izan balitz oso ohore handia litzateke niretzat”.
1947an konpondu zen polemika, Chaplin Studio-ren “ordainketa” apal batekin, kasua behin betiko ixteko.
Postdata: Berna Ortiz maitasunez oroitzen dut. 1970ko hamarkada zen. Bera, Laudioko Zineklubaren buru, bat egiten zuen nirekin Castro Urdialsekeo Agora Zineklubean.