Larunbatean, San Mamesen, beste topaketaren antzik izango ez duen partida jokatu zen. Euskal Herria eta Palestina aurrez aurre izan ziren lehen aldiz, egutegian lagunarteko gisa agertzen bada ere, inozentetik oso gutxi duen topaketan. Sinboloz, aldarrikapenez eta memoriaz beteriko norgehiagoka izan zen. Azken batean, futbolak politikoki lurralde neutroa inoiz ez dela izan —eta ezin dela izan— frogatzen zuen erakustaldia izan zen.
Badira esaldi zaharra errepikatzen dutenak oraindik: “kirola ez da politikarekin nahastu behar”. Aspirazio ederra… eta erabat irreala. Futbola, beste edozein kultur jarduera baino gehiago agian, identitate kolektiboek, botere liskarrek, narratiba nazionalek eta gizarte esperantzek zeharkatzen dute. Estadioak eguneroko bizitzan batzuetan isiltzen dena oihukatzen duten lekuak dira. Eta taldeak, bereziki Euskal Herrikoa bezalako selekzio ez ofizialak, mugitzen, korrika egiten, defendatzen eta errematatzen diren banderak dira.
Badira esaldi zaharra errepikatzen dutenak oraindik: “kirola ez da politikarekin nahastu behar”. Aspirazio ederra… eta erabat irreala.
Palestinaren kasuan, esanahia are nabarmenagoa da. Bere selekzioa zauriz, ausentziaz, bizitza trunkatuz beteta iritsi zen Bilbora. 2019tik ez dute etxean jokatzen, 6 urte daramatzate desplazatuta, Jordanian, Kuwaiten edo Qatarren “bertako” partidak jokatzen.
Al Ram-en (Zisjordania) dagoen Faisal Al Husseini estadioari eraso egin zion ejertzito sionistak 2023ko martxoan; gaur bertan jokatzea bizia arriskuan jartzea litzateke. 400 futbolari palestinar baino gehiago hil dituzte 2023az geroztik, tartean, Soleiman Al-Obei, “Palestinako Pelé” delakoa.
Egoera horren aurrean, Europako eremu bat zapaltzea ikusgarritasun politikoko ekintza da haientzat. Haiek ere badirela gogorarazten du, haiek ere nazioa direla, gol bat ospatzeko eta genozidioa ez den zerbaitengatik titularretan agertzeko eskubidea ere badutela.
Euskal Herriarentzat ere, partidak pisu sinboliko izugarria du. FIFAk edo UEFAk ofizialki onartu gabe jarraitzen du euskal selekzioak, eta topaketa bakoitza asmo horren oroigarria da. Larunbateko partidarekin, gainera, keinuak dimentsio etiko bat hartzen du: Palestinaren aurka jokatzea posizionatzea da, munduak ulertu ezinik begiratzea edo gutxiegi begiratzea zer den badakiten bi herriren arteko elkartasun historikoa adieraztea da.
Palestinaren aurka jokatzea posizionatzea da.
Eta hemen argi eta garbi esatea komeni da: partida hau politikoa da. Baina ez norbaitek futbola “erabiltzea” erabaki duelako, baizik eta futbola jada politikoa delako. Hala da ereserkia bat jotzen denean, bandera bat astintzen denean, talde batek jokalari multzo bat baino zerbait handiagoa ordezkatzen duenean. Bai, ordea, zein selekzio aitortzen den eta zein ez aukeratzen denean. Hala gertatzen da bonbardatutako herrialde batek giza emozioa ondoen ulertzen duen kirolean lasaitasuna bilatzen duenean, 90 minuturako bada ere.
Hau al da futbola instrumentalizatzea? Izan daiteke. Baina egia da, halaber, gizarteak beren grina kolektiboen bidez adierazten direla. Eta pasio gutxik mugiarazten dituzte futbolak adina bihotz. Milaka pertsonak estadio bat okupatuko badute, ez da burugabekeria pentsatzea espazio hori justizia exijitzeko lekua ere izan daitekeela, jada ez daudenak gogoratzeko, bizitza guztiak inportanteak direla baieztatzeko. Zerbaitek mugak, hizkuntzak eta sistema politikoak zeharkatu baditzake, biraka dabilen baloia da.
Milaka pertsonak estadio bat okupatuko badute, ez da burugabekeria pentsatzea espazio hori justizia exijitzeko lekua ere izan daitekeela.
Arriskua, jakina, badago: keinu sinbolikoak desegin daitezke benetako konpromisoekin batera ez badoaz. Elkartasuna ezin da kamiseta edo lelo batean geratu. Baina keinu horien boterea gutxiestea ere bidegabea litzateke. Batzuetan, momentu intimo batean hasten da politika: haur palestinar bat bere selekzioa Bilbon jokatzen ikusten, familia euskaldun bat bere seme-alabei partida hau zergatik den desberdina azaltzen, Gazan edo Zisjordanian gertatzen denaz lehen aldiz informatzen den ikuslea. Politika ez da parlamentuetan bakarrik bizi; enpatia sartzen den arrakala txiki hauetan ere bizi da.
Atzo, hasierako txistuak jo zuenean, bi kontakizun gurutzatu ziren: erresistentziarena bata eta identitatearena bestea; entzuna izatea eskatzen duena bata, eta aitortua izatea nahi duena bestea. Bi komunitateren arteko besarkada izan zen, errealitate oso desberdinetatik, futbola injustiziak adierazteko eta etorkizun hobeak irudikatzeko hizkuntza unibertsala dela ulertzen duten bi komunitateren artekoa.
Partidak ez du mapa geopolitikoa aldatzen. Ez du okupazioa amaituko, ezta euskal selekzioaren ofizialtasuna mirariz aurreraraziko ere. Baina bai gogoratuko du funtsezko zerbait: kirola duintasunerako, memoriarako eta elkartasunerako gunea izan daitekeela. Batzuetan baloi bat nahikoa dela erresistentziaz bizirauten ikasi duten bi herri lotzeko. Eta, gustatu ala ez, futbola ere politika dela. Beti izan da horrela.