Ikasturtearen hasierarekin batera heldu da polemika. Autobus-enpresa gehienek ez dituzte onartu Eusko Jaurlaritzak ikasleen garraio-zerbitzuak egiteko proposatutako baldintzak. Are nahasmen gehiago sortzeko, hedabide batzuek albistea kontatu dute esanez "gidarien greba baten ondorioz" zela. Errealitatetik urrun dago hori. Langileak ez dira inolako grebarik egiten ari. Arazoa enpresekin da, ez langileekin.
Hezkuntza Sailak urtero ateratzen ditu lehiaketara ikastetxeetako ibilbideak. Enpresek, beren interesen arabera, batzuen edo besteen alde egiten dute. Baina ikasturte honetan, enpresek, kontuak egin ondoren, ibilbide gehienak baztertu dituzte, azaldutako baldintzetan errentagarriak ez direlakoan. Ibilbideen %20 baino gutxiago esleitu dira.
Eta uda baino lehen konpondu beharko litzatekeen eztabaida hori guztia denboran luzatu egin da, ikasturtearen hasiera iritsi arte. Horrela, familiek "bahituta” ikusi dute euren burua, eta beste modu batzuk bilatu behar izan dituzte ikastetxeetara iristeko. Aldi berean, komunikabideek bozgorailu mediatiko funtzioa bete dute, iritzi-korronte bat sortzeko euren interesen alde. Baina garraio-enpresek eutsi egin diote, eta uko egin diote zerbitzuak egiteari.
Eta garraiorik gabe geratzeko aukeraren aurrean, zer egin du Eusko Jaurlaritzak? Ba nahitaez betearazteko agindu bat eman du, enpresak derrigortzeko aurreko ikasturtean eskaintzen zituzten zerbitzuak ematera, eta horren aurkako helegitea jarri da Justiziaren aurrean.
Arazoa hainbat ikuspuntutatik azter dezakegu. Lehenik eta behin, zer egin behar du enpresa batek jada zerbitzu horrekin kontatzen ez bazuen bere lan-planean? Eta autobusik edo gidaririk ez badu zerbitzu hori eskaintzeko? Demagun autobus-enpresa batek bost ibilgailu dituela bere gidariekin, eta horientzako lanak dituela. Nola egin behar du? Nondik ateratzen ditu baliabide materialak eta giza baliabideak?
Bestalde, zergatik lan egin behar du enpresa batek Eusko Jaurlaritzak esaten duen prezioan? Atera ditzatela zerbitzuak lehiaketan, eta enpresek egingo dituzte kontuak eta erabakiko dute errentagarria zaien ala ez. Enpresek lan egin eta aberastasuna sortu nahi dute. Pleguak onartzen ez badira (agian) errentagarria ez delako da. Autobusek diru asko balio dute, eta enpresa bakar batek ere ez ditu geldirik eduki nahi, geldirik ere gastu handiak dituztelako. Eta, gainera, autobus-enpresak arazoak izaten ari dira pandemiaren garaitik, autobus-flota osoa hilabetetan geldirik izan baitzuten.
Eusko Jaurlaritzak dio autobus-enpresak ikastetxeetako ibilbideak egitera behartuta daudela, "funtsezko zerbitzua delako". Asko eztabaidatu liteke horri buruz, eta hor dago eztabaida juridikoa. Baina, hain funtsezkoa bada, zergatik kanporatzen da eta zergatik ez du administrazioak berak ematen? Askok uste dute administrazioak kontratatu beharreko zerbitzua baino ez dela, beste zerbitzu batzuk bezala.
Argi dagoena da funtsezko zerbitzua dela ikasleentzat. Baina funtsezkoak dira baita ere ikastetxeetako elektrizitatea, berogailuetarako gasa, zerbitzu informatikoak... Eusko Jaurlaritzak ere ezarriko al die prezioa enpresa hornitzaileei? Edo enpresek lehia askean erabakitzen dutena ordainduko dute? Merkatu libreko gizartea gara, ala gobernuak arautzen ditu prezioak? Eta, hala bada, prezio guztiak arautzen dira edo batzuk bakarrik?
Baina badago benetako arrisku bat zeini jende gutxik ari dion arreta jartzen. Kontuan hartzen badugu prezio guztiak igo direla (gasolioa, gurpilak, autobusen prezioa, mantentze-lanak, ordezko piezak...) enpresek nondik aterako dute beren etekin ekonomikoa diru-sarrerak mugatzen badira? Ba noski! Langileen lan-baldintzetatik. Soldata beragatik lan gehiago egitera edo soldata txikiagoagatik lan egitera behartuko zaie. Izan ere, langileok argi daukagu enpresek ez diotela uko egingo pastelaren zatiari.
Ikusiko dugu nola konpontzen den gatazka. Espero dezagun, guztion onerako, ahalik eta azkarren bideratzea eta sektoreko langileen lan-baldintzak kaltetu gabe, nahiko zailak baitira dagoeneko.