Bost minutu berandu iritsi da ANGELINES RUIZ DE ZARATE (Laudio, 1951) elkarrizketara. Bere egoera beretik pasa den ezagun batekin egin du topo bidean. Bularreko minbizia detektatu zioten Ruiz de Zarateri duela 22 urte. Bular bat kendu zioten orduan, eta handik zortzi urtera bestea. Gaur egun Acambi elkartean dago, boluntario moduan.
Duela 22 urte detektatu zizuten bularreko minbizia.
Hala da. Nire kabuz joan nintzen medikura. Gizarte Segurantzaz gain banuen beste seguru bat. Osakidetzan berrikuspena egiteko 50 urte baino gehiago izan behar dituzu, eta ni 41 urte nituen. Horregatik, beste segurua nuela baliatuta berrikuspenak egiteko ohitura hartu nuen, eta berrikuspen horietako batean detektatu zidaten. Mamografietako batean zerbait ikusi zuten, eta hortik aurrera ohiko prozedurari ekin zioten: ekografiak egin zizkidaten, hor neukan orban txiki hori aztertu zidaten... eta medikuak jada uste zutenez minbizia zela biopsia egin zidaten. Eta biopsian konfirmatu egin zen. Azken proba hori da zehazten duena hor duzun hori ona edo txarra den.
Nolakoa da erreakzioa?
Biopsia egiten dizutenetik emaitzak ematen dizkizuten arte igarotzen duzun itxaronaldia izugarria da. Hori da niretzat txarrena. Kasurik okerrenean jartzeko joera daukagu beti. Emaitzaren bila medikura zoazen egun hori ikaragarria da, mundua erortzen zaizu gainera. “Minbizi” hitza entzutea “heriotza” hitza entzutea bezalakoa da. Nik urte asko daramatzat jada Acambi elkartean eta bisitak egiten dizkiet operatu berri dituzten emakumeei (elkarteko psikologoarekin bisita prestatu ostean betiere). Hori dela eta, gaur egun ohituago nago “minbizia” hitza entzutera. Baina duela 22 urte niri lehenbizikoz esan zidatenean... izugarria da egun hori, izugarria.
Baina egunak aurrera joan ahala hasierako atsekabe hori leuntzen doa. Inoiz ez da lehen egunean bezain handia, zorionez. Jarraian datoz eman beharreko beste pausoak: probak, tratamenduak... urte ezberdin bat zure bizitzan.
“Biopsiaren emaitzen bila medikura zoazen eguna izugarria da, mundua erortzen zaizu gainera”
Eta gero ebakuntza.
Hala da. Nire kasuan bularra kendu zidaten, baina gaur egungo ebakuntzetan ahal dela kentzea ekiditen saiatzen dira.
Ondoren beste arazo bat dator: zure burua ikusi eta asimilatu behar duzula bularrik gabe. Hori ere gogorra da. Hasieran zeharo galdua zaude: ez dakizulako nora joan behar duzun protesiaren bila... berria delako dena.
Nola gainditzen da hori?
Asko jarri behar duzu zure partetik, eta ahal bezain hobekien eraman behar duzu. Positiboan pentsatu behar duzu, zeren eta negatiboan pentsatuz gero... baina bakoitza modu batekoa da, eta ezin dugu guztiok modu berean jasan.
Ez diozu zure buruari inoiz galdetu behar ea zergatik egokitu zaizun zuri minbizia izatea. Zergatik egokitu zaizun? Ba mundu honetan gaudelako eta ez garelako ukiezinak.
Gero, probak egin ahal hobetzen zoazen neurrian, bazoaz asimilatzen. Protesiarekin bizi behar badugu protesiarekin biziko gara, hemen garrantzitsuena bizitzea da. Bularretakoa protesiarekin jarri behar duzula? Jartzen duzu. Bainujantzia jantzi behar duzula protesiarekin? Ba jarriko duzu, baina mundu honetan zaude.
Nik bi seme-alaba ditut, eta babes asko jaso dut etxean, asko. Baina badago baita horrenbeste babesik gabe dagoen jendea ere... oso egoera ezberdinak daude. Dena den, pertsonaren araberakoa da.
Ebakuntzaren osteko berrikuspenak egin behar dituzunean beti sartzen zaizu beldur apurtxo bat gorputzean. Baina normala da, pertsonak gara. Baina bizitzaren zorigaiztoko uneek gogorrago egiten zaituzte.
“Protesiarekin bizi behar bagara ba protesiarekin biziko gara. Bizitzea da garrantzitsuena”
Hurbiletik bizi izan duzu tratamenduak azken hamarkadetan izan duen bilakaera. Aurrerapausorik eman al da?
Bai. Ez naiz medikua, baina esango nuke orain askoz gehiago pertsonalizatzen dituztela tratamenduak. Lehen askoz orokorrago egiten zuten. Gaur egun, adibidez, gongoil zentinela aztertzen dute, gongoil gehiago kendu behar diren edo ez jakiteko. Duela 22 urte ez zen horrelakorik egiten, gongoil guztiak kentzen zizkizuten eta listo.
Aipatu beharra dago prozesua nahiko azkar egiten dela. Zerbait detektatzen dizuten momentutik ebakuntza egiten dizuten unera arte ez da denbora askorik pasatzen, bi hilabete inguru gehien jota.
Baina detektatu baino lehen?
Nire kasua kontatuko dizut. Nik alaba bat daukat, nire alaba izateagatik aurrekari medikoak dituena. Horregatik, berrikuspenak egiten dizkiote. Baina zu zure kabuz joan nahi izanez gero... asko borrokatu behar duzu. Arrisku adin-tartean (50-69) ez bazaude ez uste erraza denik mamografia bat egitea.
Eta aurrekariak izan arren, borrokatu egin behar duzu berrikuspena egiteko. Nire alabak behintzat borrokatu egin behar izan zuen. Hori da elkartetik aldarrikatzen duguna: berrikuspena egiteko adin tarte hori handitzea. Krisi ekonomikoa hasi baino lehen bazirudien alde horretatik zer edo zer lortuko genuela, baina krisia gainean izanda dena bertan behera geratu da.
Oso ondo dago 50tik 69 urtera bitarteko emakumeei berrikuspena egitea. Baina badirudi adin-tarte horretan aukera gehiago daudela minbizia izateko, baina ez da horrela. Elkartearekin boluntario gisa ospitaletara goazenean berdin berdin egiten dugu topo 30 zein 80 urteko emakumeekin.
“Nire alabak borrokatu behar izan du berrikuspenak egiteko, aurrekari medikoak izan arren”
Noiz hasi zinen elkartean boluntario moduan? Sendatu bezain laster?
Ez, beranduago. Duela hamar urte hasi nintzen. Ez nintzen lehenago egiten hasi lanean nengoelako eta horrelako boluntariotza bat egiteko denbora behar delako. Dena dela, psikologoak berak gomendatzen dizu gutxienez bi urte itxarotea. Lehenbizi zuri gertatu zaizuna asimilatu behar duzu, eta horretarako denbora behar da. Baina dena ondo badoa zure ohiko bizitza egitera itzultzen zara, titiekin edo titirik gabe.
Elkarteko boluntarioak asteazkenero goaz ospitalera. Horretarako psikologoarekin biltzen gara lehenbizi, gaixo dagoen pertsona bati animoak ematera bazoaz lehenbizi zu animatua zauden jakin behar duzulako.
Asko gara bularreko minbizia bizi izan dugunak. Ospitalera egiten ditugun bisitetan oso argi ikusten dugu hori.
Baduzu minbizia bizi izan duten Aiaraldeko beste emakumeekin harremanik?
Minbizia izan nuen garaian gutxiago, baina elkartean sartu nintzen momentuan bai, asko ezagutu nituen. Oraintxe topatu nahiz batekin, horregatik iritsi naiz berandu elkarrizketara!