Ermualde “parke tematiko” baten modukoa da, Sergio Escribanoren arabera. Arkeologo laudioarraren hitzetan, mota askotako harribitxiak topatu daitezke zonalde horretan, oso urrutira joan gabe.
Berarekin igo gara. Hainbat bide daude Ermualdera iristeko, baina Errekabidetakoa probatzea gomendatu digu (Ugartetik gora doana, aldapa hasi baino lehen eskumara desbideratuta). “Biderik politenetako bat da, eta berritua dago gainera”.
Ermu Andra Mariko santutegira iritsi baino lehen topatuko ditugu zonaldeko lehen harribitxiak: karobia edota burdin bila ingelesek XIX. mendean eginiko zuloa kasu. Ermualdeko paisaia oso naturala dirudien arren, gizakiagatik erabat eraldatua dago. “Gaztainondoak, adibidez, gaztainak ustiatzeko landatu ziren”, azaldu du Escribanok, “Europa osora eramaten ziren hemengo gaztainak, Ingalaterrara edota Herbeheretara kasu”.
Felix Mugurutza ikerlariak asko aztertu du gaia. Bere hitzetan, Aiaraldeko gaztainak ez ziren elikagai gisa soilik erabiltzen: “azalak arropa tindatzeko balio zuten”. Horregatik zuen horrenbesteko garrantzia produktuak Europan.
Behin santutegira iritsita, hainbat aukera ditugu. Kafe edo mokadu bat hartu dezakegu aterpean dagoen jatetxean. Oraindik indarrak baditugu, ordea, gora jo dezakegu, Guda Zibileko Burdin hesiaren aztarnak ikustera. Ibilbide osoa seinaleztatuta dago, eta aztarna ikusgarri andana topatu daitezke, lubaki zein metrailadore-hobiak kasu. Bidean aurrera joanda, Kastillozarreko tontorreraino iritsi gaitezke, karlisten gotorleku baten aztarnak ikusteko. Ondoren, berriz jaisterakoan, bidetik desbideratu gaitezke, San Antonioko guruztokitik gertu dagoen elurzuloraino.
Aipatutakoak zonaldean topatu daitezkeen gauza guztien lagin bat baino ez dira. Irakurleari dagokio orain gainontzekoak bilatzea.