Zerk eraman zaitu Costa Ricara? Zenbat denborarako?
Otsaila hasieran etorri ginen beste hiru lankide eta laurok San Vitora (Coto Brus) Costa Ricako hegoaldeko herri batera, Panamako mugatik hurbil. Familia eta komunitate arretako mediku izateko formakuntza amaitzear gaude eta, horren baitan, bi hilabeteko egonaldia lotu dugu Pablo Ortiz medikuaren babespean, bertako erreferente sanitario zein komunitarioa.
Nolakoa da zure egunerokoa bertan?
Batetik, errekurtso komunitarioak lantze aldera, inguru honetako herri nomadak artatzeko hainbat proiektu ezagutu eta hauetan parte hartzeko aukera dugu, ahalik eta osasun-arreta eta hezkuntza onena izan dezaten, euren kultura eta bizimoduan kalte egin barik. Bestetik, Hego Amerikatik Estatu Batuetarako bidea hasi duten etorkinak artatzen ditugu mugako zentroetan, aspektu fisiko zein mentalean.
Oso desberdina da bertako osasun sistema?
Costa Ricak osasun sistema ona du inguruko herriladeekin alderatuta, eta, zentzu batean, gurearekiko antzekotasunak ditu; gizarte segurantzak ahalbidetutako osasun-arreta publiko, doako eta unibertsala eskaintzen baitu, lehen arretan oinarritutakoa. Hala ere, ez dago esan beharrik hori gauzatzeko baliabide material, humano zein ekonomikoak ez direla berdinak. Itxaron-zerrendak oso luzeak dira eta, orografia zein lurreko komunikazio eskasak medio, arreta jasotzea zailagoa da. Bestalde, soziologia ere ezberdina da herrialdean bertan.
Iparraldea okzidentalagoa bada ere, hegoaldean Panama eta Costa Rica artean bizi diren Ngäbere familia asko daude, kafe-uzta garaiaren arabera, batetik bestera mugitzen direnak. Osasun sistema publikotik at egon diren pertsonak izan dira hamarkada askotan zehar, Pablo Ortizek kontakturako hainbat proiektu martxan jarri zituen arte, eskualdeko lehen arretako zuzendaria zela. Hala, euren erreferente eta lotura komunitarioa bihurtu zen.
Nolakoa da egoera Costa Rica eta Panama arteko mugan?
Artatzen ditugun etorkinak Colombia eta Panama banatzen dituen muga naturala oinez gurutzatzetik datoz, Darien oihana, etorkizun hobe baten bila, mafiek kudeatutako bideetan zehar iparraldera jotzen dutenak. Ume, gazte eta helduak; haurdunak eta jaioberriak; bakarrik, familian ala lagunartean. Biderako eramaten dituzten diru eta ondasunak lapurtzen dizkiete gizon armatuek, bahitu eta jipoitzen dituzte, ume zein emakumeak bortxatzen dituzte, tiroz zein labankadez erailtzen dituzte. Mafiek, militarrek, ezezagunek. Hori gutxi balitz, oihanak berezko dituen ibai korronteei, bide maldatsuei, harrizko hormei aurre egin behar diete.
Zoritxarrez, guztiek ez dute Panamara iristea lortzen. Eta iristen direnek Nicaragua eta Mexico dituzte aurretik oraindik, heriotzez beteriko bidaia batean. Zentzu horretan, azpimarratu nahi dut Hands 4 Health bezalako GKEk eskaintzen duten arreta. Ez da konponbidea, ez da behar lukeena, baina hori da pertsona horiek eskura duten arreta bakarra.