Apirilaren 14an 85 urte beteko dira Errepublikaren indarrek Saibigain mendia hartu zutenetik. Borroka latz horretan, euriteen eta hotzaren erdian, hainbat borrokalarik galdu zuten bizia, Eduardo Astondoa Beobide arrankudiagarra, adibidez.
Armada faxistaren aurka hil zirenak omentzeko -gorpu asko ez ziren berreskuratu- Gogora Institutuak, Abadiñoko Udalak eta memoria historikoa lantzen duten taldeek ekitaldia egingo dute apirilaren 14an Saibigaingo tontorrean 11:00etan, eta 10:00etan Urkiolako Santutegian hitzordua dago elkarrekin igotzeko.
Saibigaingo batailak
1937ko martxoan, Mola Generalaren aginduz, indar faxistek Bizkaia erasotu zuten. Otxandio hartu ostean, Saibigain okupatu zuten. Defendatzaile errepublikarrek pentsatu zuten toki hori estrategikoa izango zela etorkizunean -Urkiolako mendatea kontrolatzea ahalbidetzen zuen- eta erasora jo zuten behin baino gehiagotan.
Apirilaren 12an, miliziano asturiarrek egindako ahalegin odoltsuaren ondorioz -33 hildako eta 18 desagertu- Saibigain berreskuratu zuten, baina ez zuten denbora luzez iraun, puntako artilleria modernoa baliatuta -88 milimetroko AA kanoi alemaniarrak- bota baitzituzten faxistek.
Apirilaren 14an, ordea, Arana Goiri bataloiaren gain erori zen Saibigain hartzeko ardura.
Aiaraldear ugari Saibigainen
Eduardo Astondoa ez ezik, Aiaraldeko herritar gehiago ere aritu ziren borrokan. Ardura gehien zituena Juan Ibarrola izan zen. Teniente laudioarra ez zegoen ados operazioarekin, uste baitzuen soldadu mordoa galduko zituela, baina bere buruzagien aginduak jarraiki, prestatu zuen.
Juan Ibarrola tenienteak prestatu zuen Saibigaingo bataila odoltsua
Prestaketa horietan, talkak izan omen zituen Felipe Bediaga Arana Goiri batailoiko komandantearekin. Hain zuzen, eta eguraldi petrala zela medio, Bediagak ez zuen bideragarri ikusten helburuak betetzea eta Ibarrolak derrigortu zuen bere gudariak erasora eramatera.
Emaitza odoltsua
Apirilaren 14an Arana Goiri batailoiak Saibigainera jo zuen eta, dena aurka izanda ere, lortu zuen tontorra hartzea. Felipe Bediaga espainiar ikurra kentzen ari zela, ikurrina jartzeko, hil zuten. Ahaleginak, azkenean, ez zuen balio izan lekuari eusteko eta borroka bukatu zenean, Arana Goiriren 50 gudarik galdu zuten bizitza. Horrez gain, 100 zauritu egon ziren.
Hildakoen artean Eduardo Astondoa Beobide zegoen. Zaurituei dagokienez, Arrankudiagako beste gizon batek eskua galdu zuen; Evaristo Arrazuriak, hain zuzen.
Arrankudiagako gudariak
Herri txikia izan arren, Arrankudiaga-Zolloko lagun asko batu ziren Arana Goiri unitatera; Lázaro eta Eduardo Gorrotzategi Bilbao, Pedro Gardeazabal, Félix eta Juan Mari Arebiotorre Reketa, Evaristo Arrazuria Galindez, Eduardo Astondoa Beobide eta Domingo Egia Zabala.
Eduardo Astondoa Beobidek ez ezik, Arrankudiaga-Zolloko gudari gehiagok ere parte hartu zuten Saibigaingo borrokan eta batek eskua galdu zuen
Horietako hiru ez ziren itzuli gerratik. Astondoa Saibigainen hil zuten, Eduardo Gorrotxategi Bizkargin maiatzean eta Domingo Egia Zabala Lekeition martxoan.
Hori gutxi balitz, armada frankistak indarrez eraman zuen Eduardoren anaia, Eustakio Astondoa Beobide, zerbitzu militarra egitera, eta Teruelgo batailan hil zen. Berez, Arrankudiaga-Zolloko memoria historikoko taldeak euren arrebarekin harremanetan jartzen saiatuko da, omenaldira joan dadin.
Artikulua idazteko dokumentazio guztia Arrankudiaga-Zolloko memoria historikoko taldeak landu du.