Bitorikako Kantera, Aiaraldeko eskalada eskola

Gure eskualdeko zenbait lekutan eskalada praktikatzeko aukera egon arren (Gorobelen, Itxinan...), Areta eta Laudio artean kokatuta dagoen  kareharrizko horma  txiki eta diskretu honek aukera ematen du  kirol honetan modu eroso eta seguruan jarduteko.

Laudioko zein inguruetakoko mendizale asko trebatu izan dira Bitorikako plaka etzanetan, helburu handiago eta urrunagoetara jo baino lehen.  Entrenamendurako ere oso leku egokia da, rokodromo natural baten modukoa baita, bere hurbiltasunagatik eta eskaintzen duen eskalada motarengatik: helduleku gutxiko  eta  guztiz bertikala  ez  den horma batean gora doaz eskalada bideak, itsaskortasun teknika garatzeko ezin hobeak. Ondorioz, gehienak zailtasun baxu eta ertaineko bideak badira ere, ez da eskalada erraza kanteran topatuko duguna.   Ezaugarri  horiek guztiek   xarma berezia ematen diote txoko xume  honi, bat baino gehiago ustekabean harrapatuko dituena.

Historia apur bat

Dakigunez, 1974. urtean erabili ziren lehenbizikoz eskalada teknikak Bitorikan, ez kirol helburuarekin,  baizik eta herriguneko leku estrategikoan dagoela aprobetxatuz, oraindik debekatuta zegoen  ikurriña  horman margotzeko.

1980. hamarkadaren hasieran  eskalada praktikatzen hasi zela esan daiteke, Goikogane Mendi Taldearen inguruan zebiltzan gazteen eskutik. Hasieran soka barik edota   material eskasarekin, liburuetan ikusitakoa praktikara eramaten saiatzen ziren  gazte grinatsuak.

1984. urtean kokatzen da lehenengo eskalada bideen egokitzea, hau da,  segurtasun ainguratzeak erabili, rappelak egiteko hornikuntza... Goikoganeko gazte kementsu  horiei  Joseba Albizua gehitu zitzaien, Amurrioko Gurutze Gorriko erreskate taldeko kidea, eta erreskaterako teknikak  lantzeko asmoz, zenbait bide egokitu zituzten 1984-85. urteetan. Gazte horien artean zeunden, Bidaurrazaga,  F. Mugurutza, J.  Hidalgo, T. Mugurutza eta enparauak, Bitorikan ikasitakoa Euskal Herriko eta munduko mendietan lagun  izango zutena. Eurek piztu zuten eskaladaren txinparta Laudioko mendizale ipurterreenen artean. 

Lekukoa Abel Arroyok hartuko zien eta,  1986-87-88. urteetan,  6 bide zabaldu zituen,  bakarka gehienak eta hainbat  teknika uztartuz. Arroyoren ekinak jende berria  erakarri zuen, eta urte horietan hanbait bide zabaldu ziren  Goikogane Mendi Taldetik zetozen Sabino, Egia eta beste batzuen eskutik, Bitorikan  5. gradutik gorako zailtasunak  aurreneko aldiz proposatuz.

Laudioko skuatean sortutako Txustarra mendi kolektiboak eskalada ikastaroa antolatu zuen 1991. urtean, eta aurreneko praktikak Kanteran gauzatu zituen.  Picu Urrielluko gaina jotzea lortu zuten ikastaro honetan parte hartu zuten gehienek; hainbat neska egon ziren horien artean. Kolektibo honen partaideak izan  ziren Jose Angel Hilera "Pi" eta Alfredo Hernandez,   arroka eskaladan ibilbide oparoa egingo zuten  eskalatzaileak.

1990. hamarkadaren erdialdean,  Bitorikako eskalda eskola betiko markatuko zuen eskuhartzea gertatu zen. Bizkaiko Goi Mendi Eskolako Miguel izeneko eskalatzaileak, diru iturria bilatu eta Kanterako bide guztiak berregokitzeari ekin zion,   daratuluz sartutako kankamo  kimikoak (segurtasun ainguraketak) erabilita; ez  zen horretara bakarrik mugatu, bide berri sorta handia zabaldu baitzuen. Ekimenak askotariko iritziak sortu zituen bertako eskalatzaileen artean.

Batzuek ondo ikusi zuten Miguelen lana, eskalada eskolaren segurtasuna hobetu eta modernizatu zuelako. Beste batzuek, kontrara, hormaren aukera gehienak agortzea leporatu zioten, tokiko ekimenari bidea itxiz. Hainbatek ez zuten begi onez ikusi kanpotar batek jatorrizko bideak ezabatzen zituzten marra zuzen eta logikarik gabeak zabaltzea daratulu motordunaren laguntzaz (kanteran ikusi gabeko tramankulua). Argi dagoena da, eskaltzaile honen lanari esker, gunearen segurtasuna egokia izan dela ia 3 hamarkadetan zehar, eta horrek lagundu du  eskalada eskola bezala mantentzen. Izan ere, geroztik, norbanakoen ekarpen bakanen bat  sabuetsita, ez da antzerako esku hartzerik egin. 

Bitartean, azken hilabeteetan pandemiak sortutako mugikortasun eragozpenak aprobetxatuta,  Laudioko eskalatzaile beterano talde bat buru-belarri dabil segurtasun sarea ikuskatu eta zaharberritzen, eskalada bideen kokapena eta zailtasuna eguneratuz.

Aldarrikapenerako lekua

Bitorikako harrobia leku estrategikoan dago,  Aretatik etorrita Laudioko herrigunea  hegoalderuntz zabaltzen hasten den lekuan, hain zuzen ere. Horrek herriari begirako balkoi izaera ematen dio, eta maiz hainbat aldarrikapen zabaltzeko erabilia izan da.  Franco diktadorea hil baino urtebete lehenago margortutako ikurrinarena izan zen aurreneko ekimena.  Aparteko istorioa merezi duen  ekintza honek  oihartzun zabala  izan zuen,  eta egileen identitatearen inguruan sortutako esamesak ez dira agortu urteen poderioz. Ekimenaren ikusgarritasuna aprobetxatuta, handik bi urtera, Movimiento Comunistako militanteek  euren ikurra margotuko zuten. 

Kantera margotzea tradizio bihurtu zen  nonbait, eta  1990. hamarkadan amnistiaren aldeko margoteka ikusgarria egin zen, baita LAB sindikatuarena ere. Margoketek eztabaida sortzen zuten eskalatzaileen artean. Batzuek ekintzeen prestaketetan parte hartzen zuten eta beste batzuek  kritikatu egiten zituzten, eskalada gunea kaltetzen zelako. 

Margoketez  gain, aldiro, pankarta erraldoiak eskegitzeko erabilia izan da pareta, egileek, gehienetan, bertan utzi izanaren alde txarrarekin, zabor  pilaketa handiak sortzen direlako. 

Aldarrikapenei dagokienean, azken kapitulua  Ertzaintzaren talde batek gauzatutakoa izan zen. Hogei urte baino gehiago zeraman amnistiaren aldeko margoketa ezabatzeko operatiboa egin zuen polizia autonomikoak, eta margoketa zentsuratzeaz gainera,  hainbat segurtasun  azpiegitura kaltetuta utzi zituzten nahita, eskalatzaileen integritate fisikoa bermatzen zuten ainguraketa sistemari eraso eginda.

Herriko txoko kuttuna

Alpitxu mendiko magalean kokatuta dago Bitorikako Kantera,   Areta-Laudio errepide nagusiaren alboan. Herriko lantegi nagusiez (Guardian eta Vidrala), harrobi zaharraz eta argindar dorrez ingururatuta egon arren, xarma handiko txokoa dugu. Herrigunera eta inguruko mendigune nagusietara (Gorbeia, Arrola eta  Gorobel) begirako balkoia da harrobiko tontorra, ikuspegi kutun bezain ederra eskeitzen duena.  Azken urteetan herriko gazteek lekuaren izaera  hurbila eta bakartia   aprobetxatuz, txoko diskretu gisara erabiltzen dute.  Paisaiaz gain, garrantzizko naturgunea dugu, artadi kantauriarraren orban nimiño baina esanguratsua dagoelako bertan, Laudioko lurraldeko berezko landaretza duen tokiko basoa, peto-petoa. 

Bidezkoa litzateke erakunde publikoei eskatzea ezaugarri  horiez guztiez eta aisialdirako dituen aukerez   jabetzeko. Hau izan daiteke bidea: plana abiatzea ingurunea egokitzeko  jarduerak arautzeko eta  jasaten dituen kalteak leuntzeko (zaborrak, kontrolatu gabeko abeltzaintza...). Horrela, Laudioko eta eskualdeko naturgune bezala duen balioa nabarmenduko litzateke.