JON APODAKA SARATXO (Amurrio, 1987) Pirineotan bizi da neguko deboraldian, elur teknikari moduan A Lurte elur-jausien iragarpen zentroan lan egiten baitu.
Non egiten duzu lan orain eta zer lan mota egiten ari zara (museoa, boletinak...)?
Aurtengo negu denboraldian Aragoiko Pirineotan kokatuta dagoen elur eta elur-jausien A Lurte iragarpen zentroan lan egiten hasi naiz. Aragoi Ibaiaren Bailaran 2011n Europako Batasunak, Espainiako Ingurumen Sailak, Canfranc eta Jacako Udalerriek sustatutako proiektua da.
A Lurteren helburua neguko denboraldian elur-jausiei buruzko arrisku boletina igortzea da. Gainera, heziketa, museo eta trebakuntza ikastaroak zentro honen helburuen barruan daude. Aldi berean arrisku naturalei buruzko ikerketa lan zientifikoan eta hauen dibulgazioan datza gure lana.
Elurrean aditua zara. Zer da egiten duzuna eta nola?
Bai, nibologian (elurra aztertzen duen zientzia) eta arrisku geologikoetan aditua naizela esan daiteke. Nire lana atal ezberdinetan bana dezakegu: alde batetik, arrisku boletinari dagokionez, mendian elur profil estratigrafikoak eta egonkortasun testak egiten ditugu elur geruzak egonkorrak diren edo ez jakiteko.
"Elurra orduak, egunak eta hilabetetan asko aldatzen da eta neguko zenbait momentutan elur mantua ezegonkorra da eta, ondorioz, elur-jausi arriskutsuak gertatzen dira. Horiek pertsona eta azpiegituretan kalteak sor ditzakete".
Mendian eskiekin mugitzen gara eta elur-jausiren bat probokatu edo ikusi ezkero honi buruzko datuak jaso eta ondoren ordenagailuan Geografia Informazio Sistemen bidez elur-jausien eta arrisku guneen kartografia osatzen dugu. Elur-jausien istripuetan, istripu informeak eta ikerketak egiten ditugu.
Bestalde, eguraldi-elur boluntario behatzaile sareak bidalitako datuak interpretatu eta meteorologia estazio automatiko ezberdinetatik hainbat datu jasotzen ditugu. Datu salda hau izanik, azkenik, eguraldi modeloen bidez hurrengo egunetan zer motatako eguraldia espero den jakin dezakegu eta elur jausien boletina astearte, ostegun eta larunbatetan goizeko 8etan igortzen dugu.
Zein da zure helburu garrantzitsuena?
1991. urtean 20 pertsona baino gehiago hil ziren Espainian elur-jausien arrisku naturala dela eta.
"Espainian ia ez dago elurrak sor ditzaken arriskuiei buruzko kontzientziarik baina bataz besteko 3 pertsona baino gehiago hiltzen dira urtero elur-jausiak direla eta".
Elurra, Piriniotako oinarrizko ekonomiaren ardatza da, udalerri askok elurrak erakartzen duen turismoari esker bizi dira.
Mendiko eskia bezalako kirolen zaletasuna izagurri zabaltzen ari da azken urteotan eta jarduten duten pertsonak geroz eta gehiago dira.
Eskualdean jende askok elurrari lotutako kirolak egiten ditu, zer jakin behar dute horrelako kirolak egiterakoan? Zer ohiturak hartu behar dituzte elurrera jo baino lehen?
Elurrak ikaragarrizko sentsazioak sorrarazten dizkigu, egun eguzkitsu batean hauts elurrean eskiatzea itzela da, baina oinarrizko segurtasun neurri batzuk hartzea beharrezkoa da eguna ongi amaitu dadin.
"Pistetatik kanpo ibiltzeko eta mendiko eskian aritzeko oinarrizko segurtasun materiala (ARVA, pala eta sunda) eta hori ongi eta azkar erabiltzen jakitea ezinbestekoa da".
Gainera, baldintzak (elur eta eguraldi boletinak kontsultatu), eremua (ibilbidea prestatu, aldapen inklinazioa, orientazioak ...) eta taldea (esperientzia eta maila teknikoa, pertsona kopurua, egoera fisikoa...) kontuan izan behar da elurtutako mendi gune batean irteera egiterakoan.
Zer egin daiteke elur-jausi baten aurrean, prebentzioak kale egin badu?
Prebentzioak kale egiten duenean gelditzen den aukera bakarrenetarikoa da. 15 minutu pasata elur-jausi batek harrapatutako pertsonaren bizirik irauteko aukera %40ra jaisten da, hortaz, berarekin doazen lagunak erreskatea burutzea ezinbestekoa izaten da; erreskate talde profesionalek gehienetan 15 minutu baino gehiago behar izaten dituzte istripuko lekura bertaratzeko.
Istripu horietan azkar jokatzea ezinbestekoa da eta horregatik erreskate praktikak eta entrenamenduak garrantzi handia hartzen dute egunero mendian aritzen garen pertsonentzat.
Gogorra da elur tekniko izatea edo zure ametsa? Zein da zure lan jarduna?
Ni geologia ikasi dut eta arrisku naturaletan espezializatu naiz. Elur tekniko moduan lan egiteak gauza onak eta txarrak ditu, baina benetan lan polita eta atsegingarria da.
"Ikerketa arloan ibiltzea, zerbitzu publiko moduan jendeari kalitatezko informazioa helaraztea, eskiekin lan egitea, bulego nagusia mendia izatea, trebakuntza heziketan jende asko ezagutzea... ona da".
Astero 40 orduko lan jarduna daukat eta elur egonkortasunaren arabera lan ordutegia moldatzeko aukera dago. Ametsek zentzua ematen diote biziari eta momentuz hau gustura lan egiteko aukera ezin hobea da eta aprobetxatu behar, baina tamalez, hemisferio eta latitude hauetan elurra gehienez 6 hilabetetan zehar daukagu.
Asko trebatu zara horretan lan egiteko?
Ez dakit asko a la gutxi trabatu naizen baina “konfort gunetik” orain dela 4 urte aldendu nintzen amets eta proiektu berrien bila.
Urte hauetan gogoko ditudan arloetan espezializatu naiz master eta graduondo ikasketekin, Aran Bailaran negu denboraldi batean Unibertsitatea eta bertoko Lauegi Elur Iragarpen Zentroan egonaldi eta ikerketa lan bat egin nuen, ondoren Katalunia eta Andorrako bi eski estazio garrantzitsutan elur-jausien eta erreskate lanetan jardun dut eta pasa den irailean lan postu berri honen alde apustua egin nuen.
Zeintzuk dira eskualdetik gertuen dauden eski estazioak?
Eskualdean Candanchu, Astun eta Le Somport eski estazioak daude. Le Somport eta Candanchun iraupen-eskiko pistak dauda. Astun eta Candanchunen alpino-eskiko pistak.
Zeintzuk gomendatzen dituzu?
Guztiak gomendatzen ditut, baina eski pistetatik aparte, mendiko eskia frogatzea da gehien gomendatzen dudana. Kirol honek sorrarazten dituen sentsazioak ikaragarriak dira, askatasuna eta abentura dira kirol onen oinarria.
Norberak erabakitzen du igoera eta jaitsiera bidea eta mendian azkar eta alai mugitzeko era ezin hobea da. Elurra benetan ederra da eta bertan izugarrizko momentuak bizitzeko aukera dago, baina gauzak zentzu handiarekin egitea ezinbestekoa da.